Trwa kampania społeczna “Prospołeczni = Dostępni” w ramach projektu pt. „Lubelscy Liderzy Dostępności na START” realizowanego z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy, finansowanego z Funduszy EOG. Projekt jest realizowany przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych w partnerstwie z Lubelskim Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki.

To kampania edukacyjna i zarazem akcja informacyjna na temat dostępności skierowana przede wszystkim do środowiska sektora pozarządowego, który funkcjonuje odmiennie niż sektor publiczny i sektor prywatny. Celem kampanii społecznej „Prospołeczni = Dostępni” jest zwiększenie świadomości i kompetencji NGO w zakresie zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.

Osoby ze szczególnymi potrzebami mają prawo do żądania zapewnienia dostępności – architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej. Chcą być traktowane podmiotowo oraz mieć świadomość, że ktoś się nimi interesuje i próbuje uwzględnić ich potrzeby. Ustawa z 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, znacząco podniosły rangę dostępności. Wcześniej w przepisach prawnych nie było określonych kar finansowych za brak stosowania zasad dostępności – teraz może wiązać się to z sankcjami finansowymi. Dostępność nie miała też swojego gospodarza – teraz są nimi koordynatorzy ds. dostępności. W tym zakresie osobom ze szczególnymi potrzebami przysługuje procedura wnioskowo-skargowa. W ten sposób osoby z niepełnosprawnościami mogą domagać się respektowania swoich praw w zakresie zapewnienia dostępności przez podmioty publiczne.

Procedura skargowa o zapewnienie dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej.:

Zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami każdy, bez – konieczności wykazania interesu prawnego lub faktycznego – ma prawo poinformować podmiot publiczny o braku dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej, o których mowa w art. 6 ust. 1 lub 3 ustawy.

Osoba ze szczególnymi potrzebami lub jej przedstawiciel ustawowy, po wykazaniu interesu faktycznego (tj. wskazania realnej potrzeby skorzystania z usług danego podmiotu), ma prawo wystąpić z wnioskiem o zapewnienie dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej.

Wniosek powinien zawierać:

• dane kontaktowe wnioskodawcy,
• wskazanie bariery utrudniającej lub uniemożliwiającej dostępność w zakresie architektonicznym lub informacyjno-komunikacyjnym,
• wskazanie sposobu kontaktu z wnioskodawcą,
• wskazanie preferowanego sposobu zapewnienia dostępności, jeżeli dotyczy.

Zapewnienie dostępności, w zakresie określonym we wniosku, powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli zapewnienie dostępności nie jest możliwe w tym terminie, podmiot niezwłocznie powiadamia wnioskodawcę o przyczynach opóźnienia i wskazuje nowy termin zapewnienia dostępności, nie dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku o zapewnienie dostępności. W przypadkach uzasadnionych wyjątkowymi okolicznościami, gdy zapewnienie dostępności w zakresie określonym we wniosku o zapewnienie dostępności jest niemożliwe lub znacznie utrudnione (w szczególności ze względów technicznych lub prawnych), podmiot publiczny niezwłocznie zawiadamia wnioskodawcę o braku możliwości zapewnienia dostępności, co nie zwalnia podmiotu publicznego z obowiązku zapewnienia dostępu alternatywnego. W przypadku, gdy podmiot publiczny nie zapewni wnioskodawcy dostępności, wnioskodawcy służy prawo złożenia skargi na brak dostępności do Prezesa Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

Procedura skargowa o zapewnienie dostępności cyfrowej stron internetowych, aplikacji mobilnej lub ich elementów:

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, każdy ma prawo wystąpić do podmiotu publicznego z żądaniem zapewnienia dostępności cyfrowej wskazanej strony internetowej, aplikacji mobilnej lub ich elementów. Można także zażądać udostępnienia informacji za pomocą alternatywnego sposobu dostępu.

Wniosek z żądaniem powinien zawierać:

• dane kontaktowe wnioskodawcy,
• wskazanie strony internetowej, aplikacji mobilnej lub elementu strony internetowej, lub aplikacji mobilnej podmiotu publicznego, które mają być dostępne cyfrowo,
• wskazanie sposobu kontaktu z wnioskodawcą,
• wskazanie alternatywnego sposobu zapewnienia dostępności, jeżeli dotyczy.

Rozpatrzenie wniosku powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, najpóźniej w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku z żądaniem zapewnienia dostępności. Jeżeli dotrzymanie tego terminu nie jest możliwe, podmiot publiczny niezwłocznie informuje wnioskodawcę o przyczynach opóźnienia i wskazuje nowy termin, przy czym termin ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku o zapewnienie dostępności. Jeżeli dotrzymanie tego terminu nie jest możliwe, podmiot publiczny niezwłocznie informuje o tym wnoszącego żądanie, kiedy realizacja żądania będzie możliwa, przy czym termin ten nie może być dłuższy niż 2 miesiące od dnia wystąpienia z żądaniem. Jeżeli zapewnienie dostępności cyfrowej nie jest możliwe, podmiot publiczny może zaproponować alternatywny sposób dostępu do informacji. W przypadku, gdy podmiot publiczny odmówi realizacji żądania zapewnienia dostępności lub alternatywnego sposobu dostępu do informacji, wnoszący żądanie możne złożyć skargę w sprawie zapewniana dostępności cyfrowej strony internetowej, aplikacji mobilnej lub ich elementów. Po wyczerpaniu procedury może także złożyć wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich.

Procedura wnioskowo-skargowa o zapewnienie dostępności cyfrowej stron internetowych, aplikacji mobilnej lub ich elementów, powinna być szczegółowo opisana w Deklaracji Dostępności, którego umieszczanie w Internecie wymaga ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Deklaracja musi zostać opublikowana w wersji elektronicznej, w dostępny sposób, nawet jeśli dotyczy strony internetowej, która nie spełnia standardu WCAG 2.1 poziom AA. Każdego roku, do końca marca oraz po każdej większej przebudowie strony internetowej deklarację trzeba zaktualizować. Za jej brak lub niekompletność grozi kara finansowa.

Jednak bez działań strażniczych NGO i społecznej kontroli – zmiany na rzecz zwiększenia poziomu dostępności będą zachodzić w niewystarczającym tempie. W tym zakresie NGO powinny nie tylko promować dostępność, ale także mobilizować podmioty publiczne do zwiększenia wdrażania zasad dostępności.

Postępowanie skargowe stosuje się w stosunku do podmiotów publicznych zobowiązanych do tego ustawami. Mogą to być także inne podmioty, które realizują zadania publiczne. Stąd kolejnym krokiem powinna być standaryzacja działań NGO w zakresie zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, które uwzględniałyby specyfikę działania sektora pozarządowego funkcjonującego odmiennie niż sektor publiczny i sektor prywatny. W tym zakresie istnieje potrzeba wykreowania społecznych lokalnych Animatorów Dostępności w oparciu o system społecznych Koordynatorów ds. dostępności w organizacji (analogicznie jak wykreowano „Latarników Polski Cyfrowej” w ramach Programu Polska Cyfrowa Równych Szans).

O rosnącym zapotrzebowaniu na specjalistów ds. dostępności świadczy  obwieszczenie Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej z 14 kwietnia 2020 r. w sprawie  włączenia kwalifikacji rynkowej „Wdrażanie dostępności w organizacji” do  Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji. Osoby, które uzyskają kwalifikacje będą potrafiły wdrażać standardy dostępności w organizacji oraz realizować zadania określone w rządowym Programie Dostępność Plus 2018-2025. Kwalifikacja ta daje uprawnienia do zawodu Koordynator ds. dostępności.

Więcej o kampanii „Prospołeczni = Dostępni” na stronie: https://liderzydostepnosci.pl/prospoleczni_dostepni/