Lubelskie Partnerstwo na Rzecz Dostępności
Lubelskie Partnerstwo na Rzecz Dostępności
W kierunku Europy bez barier. Kampania na rzecz ustanowienia roku 2025 „Rokiem Dostępności”
Polska może wykorzystać przewodnictwo w Radzie UE w 2025 r. do przyspieszenia procesu budowania „Europy bez barier”. Idea dostępności jest uniwersalna, stąd potrzebne jest horyzontalne włączenie jej do wszystkich europejskich polityk publicznych. Unia Europejska to także unia obywateli i obywatelek. Wobec tego zorganizowane społeczeństwo obywatelskie powinno mieć możliwość uczestniczenia w procesie przygotowań do polskiej prezydencji.
Jeden kraj może coś zmienić, ale każdy powinien mieć szansę spróbować
Polska na początku 2025 r., już po raz drugi w swojej historii, obejmie prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Przewodnictwo jest naturalną konsekwencją przystąpienia przez nasz kraj 20 lat temu do Unii Europejskiej. Każde z 27 państw członkowskich UE obejmuje rotacyjnie swoją turę w ustalonej wcześniej kolejności w ramach tzw. „triad”. Polska we współpracy z Danią i Cyprem wyznaczy priorytetowe cele, którymi w ciągu 18 miesięcy będzie zajmować się Rada UE. Na tej podstawie każdy z trzech krajów przygotuje swój własny bardziej szczegółowy sześciomiesięczny program. Dzięki temu Polska będzie mogła w ramach swojej prezydencji aktywnie promować konkretne inicjatywy, które uważa za priorytetowe. Kluczowe znaczenie będzie miało też współdziałanie z innymi państwami członkowskimi UE oraz instytucjami unijnymi. Jest to tym bardziej istotne, że polskie przewodnictwo przypadnie na początku działalności nowo wybranego Parlamentu Europejskiego i nowej Komisji Europejskiej.
Sprawowanie prezydencji w Radzie UE będzie wymagało od Polski odpowiedniego przygotowania do prowadzenia prac już od pierwszego dnia przewodnictwa. Będzie to stanowić duże wyzwanie dla Polski pod względem – organizacyjnym, logistycznym i finansowym. Kraj musi być przygotowany na różne scenariusze, co wiąże się z potrzebą wykazania się umiejętnościami negocjacyjnymi i dużą elastycznością. Z drugiej strony polskie przewodnictwo w UE może stać się skutecznym instrumentem promocji i wzmacniania wizerunku kraju na arenie międzynarodowej. W ten sposób Polska może zyskać prestiż, jako ważny gracz w Europie.
Kiedy jedne drzwi się zamykają, inne się otwierają
Rada UE reprezentuje rządy państw członkowskich Unii Europejskiej. Wraz z Parlamentem Europejskim jest głównym organem decyzyjnym UE. W poszczególnych posiedzeniach biorą udział ministrowie państw członkowskich UE, którzy zajmują się danym obszarem polityki. Od Polski będzie oczekiwać się, aby pełniła rolę tzw. „uczciwego pośrednika”. W praktyce oznacza to potrzebę odłożenia na bok większości własnych narodowych interesów. Jednak realizację niektórych kluczowych priorytetów będzie można przyspieszyć, jeżeli będzie to korzystne dla Polski.
Dlatego potrzebne jest „projektowanie uniwersalne” zakładające bardziej strategiczne podejście do planowania priorytetowych celów. W tym zakresie należy brać pod uwagę aktualne wyzwania krajowe i ogólnoeuropejskie. W praktyce będzie wiązało się to z zapewnieniem neutralności, a tym samym ograniczonymi możliwościami przeforsowania wszystkich najważniejszych kwestii będących przedmiotem zainteresowania polskiego rządu. Jednak nie należy spodziewać się cudów – pół roku to niewiele czasu.
Nie możemy zmienić wiatru, ale możemy dostosować żagle
Pozostaje coraz mniej czasu, aby znaleźć odpowiedź na pytanie – co chcemy osiągnąć przez stosunkowo krótki sześciomiesięczny okres prezydencji w Radzie UE, gdy Polska będzie u steru statku? Podobnie jak żeglarz wyznacza trasę rejsu, tak samo Polska powinna mieć jasno określony pomysł na prezydencję. Nawet najdłuższa podróż zaczyna się od postawienia pierwszego kroku. Kiedy napotyka się na bariery, to nie powinno się zmieniać wyznaczonego kursu, ale raczej dostosować sposób działania do zmieniających się okoliczności.
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej i traktaty zobowiązują nas do promowania polityki uwzględniającej prawa i potrzeby osób z niepełnosprawnościami. W tym zakresie zapewnienie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami już dawno przekroczyło granice państw europejskich. Idea dostępności jest uniwersalna, stąd potrzebne jest horyzontalne włączenie jej do wszystkich europejskich polityk publicznych. Pod tym względem państwa członkowskie EU są stronami Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Wobec tego kraje UE powinny pracować nad stworzeniem Europy wolnej od barier, w której osoby z niepełnosprawnościami będą mogły w pełni korzystać z przysługujących im praw na równi z innymi.
Polska nie powinna czekać z boku, aż inni zmienią Europę na bardziej dostępną. Dostępność ma wiele twarzy. Wszyscy mają prawo do życia bez barier. Wobec tego Polska może wykorzystać przewodnictwo w UE do zainicjowania debaty ukierunkowanej na przyspieszenie procesu budowania „Europy bez barier”. Koncepcja „Europy bez barier” odnosi się do stworzenia społeczeństwa europejskiego, które będzie bardziej włączające, zintegrowane oraz pozbawione ograniczeń w różnych aspektach życia społeczno-gospodarczego.
Zawsze wydaje się, że coś jest niemożliwe, dopóki nie zostanie to zrobione
Przygotowanie do polskiej prezydencji w Radzie UE jest jak zbudowanie fundamentu budynku. Bez solidnej podstawy trudno będzie osiągnąć sukces. Dążenie do zapewnienia dostępności jest zgodne z wartościami równości i poszanowania praw człowieka, które stanowią fundament UE. Pomimo postępów poczynionych w ostatnich latach osoby z niepełnosprawnościami nadal napotykają na wiele ograniczeń. Realizacja idei „Europy bez barier” jest procesem wielopłaszczyznowym, który wymaga współpracy i zaangażowania państw UE, instytucji unijnych, jak też społeczeństwa obywatelskiego. Aby poprawić jakość życia swoich obywateli, UE promuje aktywne włączenie i pełne uczestnictwo w życiu społeczno-gospodarczym osób z niepełnosprawnościami, na równych zasadach z innymi.
Dostępność jest procesem zakładającym ciągłe zmiany i pokonywanie barier. Świadome podejmowanie decyzji i dążenie do konkretnego celu pomaga utrzymać wyznaczony kierunek w zmieniających się warunkach. Solidarność społeczna to nic innego jak dbanie o wspólny interes. Takie podejście może mieć wpływ na to, aby w 2025 r. polska prezydencja w Radzie UE uwzględniała potrzeby wszystkich obywateli, w tym osób z niepełnosprawnościami. Stąd temat dostępności mógłby być istotnym elementem polskiej prezydencji. Nie wiemy bowiem, czy po osiągnięciu wieku senioralnego staniemy się mniej mobilni? Wobec tego w pewnym momencie życia wszyscy Europejczycy mogą stać się osobami ze szczególnymi potrzebami.
Budujmy mosty i usuwajmy bariery, również te mentalne
Dostępność w krajach UE jest monitorowana i regulowana zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym poprzez różne przepisy i programy mające na celu poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnościami. Z tego punktu widzenia istotne wydaje się stworzenie odpowiednich zachęt i warunków sprzyjających wykorzystaniu mechanizmów rynkowych w celu promowania wdrażania dostępności. Pod tym względem państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do przyjęcia do dnia 28 czerwca 2025 r. własnych regulacji prawnych niezbędnych do wdrożenia dyrektywy 2019/882, nazywanej Europejskim Aktem o Dostępności (EAA – European Accessibility Act). Akurat data ta zbiega się z końcem polskiej sześciomiesięcznej prezydencji w Radzie UE.
W tym zakresie w dniu 12 kwietnia 2024 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął ustawę o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze, nazywaną też Polskim Aktem o Dostępności. Ustawa wdrażająca dyrektywę 2019/882 stanowi punkt zwrotny w kierunku ujednolicenia wymogów dostępności na rynku wewnętrznym w całej UE. Ponadto jest następstwem zobowiązania do wdrażania dostępności przez wszystkie państwa członkowskie UE po ratyfikacji Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych.
Dyrektywa 2019/882 uzupełnia o wymiar rynkowy rządowy Program Dostępność Plus 2018-2025, za który odpowiada Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Z perspektywy podmiotów gospodarczych i konsumentów z niepełnosprawnościami, można porównać wdrożenie Europejskiego Aktu o Dostępności do przewrotu kopernikańskiego, powodującego zmiany światopoglądowe w zakresie zapewniania dostępności osobom z niepełnosprawnościami, a także niosącego ze sobą skutki w branży cyfrowej. Pod tym względem wdrożenie dyrektywy 2019/882 w praktyce zapoczątkuje proces urynkowienia dostępności. Takie podejście oznacza przełomowe wykorzystanie mechanizmów rynkowych i zachęt ekonomicznych do ułatwiania dostępności niektórych produktów i usług dla osób ze szczególnymi potrzebami. Wobec tego zastosowanie Europejskiego Aktu o Dostępności sprawi, że Europa utrzyma pozycję lidera w zakresie wdrażania dostępności i włączenia społecznego.
W polityce europejskiej szukajmy tego co nas łączy, a nie dzieli
Komisja Europejska wspiera państwa członkowskie UE w kształtowaniu ich krajowych strategii i planów działania w zakresie wdrażania Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Przyjęta przez Komisję Europejską w 2021 r. „Strategia na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030” zakłada dążenie do zapewniania poprawy jakości życia osób z niepełnosprawnościami w UE. Przykładowo przewiduje wprowadzenie jednolitej europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością oraz europejskiej karty parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami, które będą uznawane we wszystkich państwach członkowskich UE.
Z tego względu wydarzenia promujące dostępność powinny być jak najbardziej widoczne w przestrzeni publicznej. Stąd każdego roku w dniu 3 grudnia w Europie jest obchodzony Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnością (IDPD – International Day of Persons with Disabilities), którego celem jest zwiększenie świadomości społecznej na temat ograniczeń, z jakimi borykają się osoby z niepełnosprawnościami. Z kolei w dniu 16 maja 2024 r. przypadnie Światowy Dzień Wiedzy o Dostępności (GAAD – Global Accessibility Awareness Day), który jest poświęcony dostępności cyfrowej.
Polska podczas swojej prezydencji w Radzie UE może również aktywnie włączyć się w 2025 r. w promocję zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Taką okazję stwarza włączenie procesu przygotowań do przewodnictwa w UE z trwającą kampanią społeczną na rzecz ustanowienia przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej roku 2025 „Rokiem Dostępności”. Inicjatorem tej kampanii jest Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych (FLOP). Propozycja ustanowienia „Roku Dostępności” w 2025 r. została przedstawiona w dniu 12 kwietnia 2024 r. podczas pierwszego posiedzenia Rady Dostępności II kadencji, które odbyło się w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej.
Unia Europejska to także unia obywateli i obywatelek
Politycy tworzą ramy prawne, które wpływają na życie wszystkich obywateli i obywatelek. W polityce krajowej i europejskiej, wiele istotnych decyzji podejmowanych jest w sposób nieformalny, co odzwierciedla istniejące realia polityczne. W tym zakresie politykę uprawia się często w sposób nieoficjalny „na korytarzach”, czy też w zaciszach gabinetów. Stąd w wielu wypadkach wstępne ustalenia polityczne mają swój początek w kuluarach, gdzie politycy mają większą swobodę prowadzenia niezobowiązujących rozmów umożliwiających bardziej otwartą wymianę poglądów. Szukając analogii do tematu dostępności można powiedzieć, że dostępne wydarzenie zaczyna się na długo przed „wejściem na salę”.
Jednak znaczący wpływ na kształtowanie przyszłości Europy powinny mieć również jej obywatele i obywatelki. W tym zakresie UE zachęca wszystkich do wnoszenia wkładu w życie demokratyczne poprzez przedstawianie swoich poglądów na różne tematy polityki europejskiej – w trakcie jej opracowywania lub rekomendowania zmian w obowiązujących przepisach. Zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej decyzje polityczne podejmowane są z możliwie najwyższym poszanowaniem zasady otwartości i bycia jak najbliżej swoich obywateli. Wartość ta stanowi integralną część europejskiego stylu życia. Dostępna Europa zaczyna się dziś, a nie jutro. Stąd organizacje pozarządowe mogą odegrać istotną rolę w kształtowaniu i realizacji priorytetów polskiej prezydencji w Radzie UE. Politycy i NGO powinni współpracować ze sobą na zasadzie symbiozy. Nieprzypadkowo działaczy pozarządowych utożsamia się z politykami społecznymi.
Potrzebne jest włączenie NGO w proces przygotowań do polskiej prezydencji w Radzie UE
Otwarty dialog ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim pozwoli na lepsze zrozumienie ich oczekiwań i opinii dotyczących priorytetów, które powinny zostać uwzględnione w polskiej prezydencji. Takie podejście sprzyja również podejmowaniu bardziej racjonalnych decyzji politycznych. To ważny krok w kierunku zbudowania bardziej partycypacyjnej UE, która będzie uwzględniać potrzeby i oczekiwania wszystkich swoich obywateli i obywatelek. Ponadto włączenie NGO w proces przygotowań do polskiej prezydencji w Radzie UE przyczyni się do zwiększenia świadomości społecznej na temat ważnych kwestii europejskich oraz będzie legitymizować podejmowane działania. Przy czym dyskusje na temat prezydencji powinny być prowadzone w duchu – otwartości, współpracy i dialogu.
Aby polska prezydencja w Radzie UE w 2025 r. była także prezydencją obywateli i obywatelek, potrzebne będzie włączenie dialogu obywatelskiego w partycypacyjny proces przygotowań do przewodnictwa w UE. Wobec tego NGO powinny mieć możliwość uczestniczenia w procesie konsultacyjnym prowadzonym przez polski rząd w ramach przygotowań do przewodnictwa w UE. Organizacje społeczeństwa obywatelskiego mogą wnieść szereg rekomendacji dotyczących priorytetów do oficjalnego programu na sześciomiesięczną prezydencję.
Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom w dniu 19 kwietnia 2024 r. jednym z punktów obrad Stałej Konferencji ds. Europejskich w Warszawie był temat „Przewodnictwo Polski w Radzie UE – ustalone priorytety i możliwości aktywnego udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego”. Konferencja została zorganizowana przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych (OFOP), Fundację Stocznia i Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć. Z kolei w dniu 9 maja 2024 r. odbędzie się pierwsze spotkanie z cyklu „Rola organizacji pozarządowych w kształtowaniu i realizacji priorytetów polskiej Prezydencji w Radzie UE” w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (KPRM). Organizatorem wydarzenia są: zespół Rady Działalności Pożytku Publicznego ds. Współpracy Międzynarodowej oraz Komitet do Spraw Pożytku Publicznego, Departament Społeczeństwa Obywatelskiego KPRM.
Europejski Akt o Dostępności punktem zwrotnym w transformacji cyfrowej. Kampania na rzecz ustanowienia roku 2025 „Rokiem Dostępności”
Obecnie trwają prace nad ustawą wdrażającą do polskiego porządku prawnego Europejski Akt o Dostępności. Dyrektywa 2019/882 uzupełni o wymiar rynkowy Program Dostępność Plus 2018-2025. Stanowi to istotny krok w kierunku budowania bardziej dostępnego społeczeństwa cyfrowego. Wdrożenie dyrektywy sprawi, że Polska i kraje UE pozostaną liderami w zakresie wdrażania dostępności i włączenia społecznego.
Pozostała już tylko ostatnia prosta przed wdrożeniem Europejskiego Aktu o Dostępności
Dostępność jest procesem zakładającym ciągłe zmiany i pokonywanie barier. Przeszłość kształtuje naszą teraźniejszość. Teraźniejszość jest praktycznie jedyną chwilą, na którą mamy jakiś wpływ. Jednak możemy korygować błędy przeszłości. W świecie cyfrowym postęp technologiczny otwiera nowe możliwości, ale stwarza nowe wyzwania związane z dostępnością. Dostępna przyszłość zaczyna się dziś, a nie jutro.
W 2025 r. przypada piąta rocznica przyjęcia przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej, przełomowej dyrektywy 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r., zwanej Europejskim Aktem o Dostępności (EAA – European Accessibility Act). Dyrektywa 2019/882 ma na celu usunięcie barier dla swobodnego przepływu dostępnych produktów i usług w krajach Unii Europejskiej, które wynikają z rozbieżnych regulacji prawnych. Ustanowienie spójnego podejścia do dostępności sprawi, że wszyscy obywatele Unii Europejskiej będą mieć równy dostęp do wybranych produktów i usług. Inicjatywa ma charakter kompleksowy i wykracza poza dostępność cyfrową.
Nieprzypadkowo wybrano dostępność cyfrową, ponieważ powszechnie obowiązuje międzynarodowy standard zawierający wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych (WCAG – Web Content Accessibility Guidelines). Praktycznie jest to jedyny standard, który jest jednocześnie przepisem prawnym. W Polsce obowiązuje standard WCAG 2.1. Jednak od dnia 5 października 2023 r. nowym standardem dostępności cyfrowej jest wersja WCAG 2.2.
Państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobowiązane przyjąć do dnia 28 czerwca 2022 r. własne regulacje prawne niezbędne do wdrożenia dyrektywy 2019/882. Jest to tym bardziej istotne, że Europejski Akt o Dostępności ma zacząć obowiązywać od dnia 28 czerwca 2025 r. w całej Unii Europejskiej. Jednak proces przeniesienia przepisów dyrektywy do polskiego porządku prawnego nie został jeszcze w pełni zakończony. Stąd polskim przedsiębiorcom pozostanie stosunkowo krótki przedział czasowy na zapoznanie się z krajowymi przepisami wykonawczymi, a następnie dostosowanie swoich produktów i usług do nowych wymagań.
Obecnie trwają prace nad ustawą wdrażającą do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2019/882. W dniu 28 lutego 2024 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. Projekt ustawy został przygotowany przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, które odpowiada za koordynowanie wdrożenia w Polsce przepisów Europejskiego Aktu o Dostępności. W tym zakresie w dniu 19 marca 2024 r. odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy (druk nr 241) podczas wspólnego posiedzenia sejmowych komisji: Gospodarki i Rozwoju oraz Polityki Społecznej i Rodziny.
Kryzys wywołany pandemią COVID-19 przyspieszył proces globalnego rozwoju społeczeństwa cyfrowego
Transformacja cyfrowa to nie tylko modne hasło. Globalny kryzys spowodowany pandemią COVID-19 dotarł do Polski w marcu 2020 r. Z powodu ograniczeń sanitarnych większość kontaktów międzyludzkich musiała zostać przeniesiona do świata cyfrowego. Dla wielu osób przebywających w izolacji, korzystanie z dostępnych produktów i usług cyfrowych stanowiło często jedyny sposób kontaktowania się ze światem zewnętrznym. Z powodu pandemii COVID-19 wiele instytucji publicznych, organizacji pozarządowych i przedsiębiorstw było zmuszonych przejść na pracę zdalną oraz ograniczyć do minimum kontakty „twarzą w twarz”. W tym zakresie nowego znaczenia nabrało powiedzenie, że co nie jest wirtualne – to jest nierealne.
Światowa pandemia COVID-19, zapoczątkowana w 2020 r., wykazała w praktyce jak bardzo duże znaczenie ma zapewnienie dostępności produktów i usług cyfrowych dla wszystkich, a nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami. Jednak pandemię COVID-19 wyprzedziła w 2019 r. unijna dyrektywa transformacyjna 2019/882. Z kolei jeszcze wcześniej była wdrożona dyrektywa 2016/2102 r. z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego. Przepisem wdrażającym dyrektywę 2016/2102 w Polsce jest ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
Europejski Akt o Dostępności stanowi kamień milowy w kierunku urynkowienia procesu dostępności
Do tej pory rozwiązania systemowe w zakresie zapewniania dostępności koncentrowały się głównie na sektorze publicznym, zaś w mniejszym stopniu dotyczyły sektora pozarządowego. Teraz idea dostępności nabierze nowego znaczenia ekonomicznego. Europejski Akt o Dostępności to dyrektywa transformacyjna, która na nowo definiuje sposób, w jaki podmioty gospodarcze będą zobowiązane oferować dostępne produkty i usługi, związane z branżą cyfrową. Dyrektywa 2019/882 będzie uzupełniać o wymiar rynkowy rządowy Program Dostępność Plus 2018-2025. Nowe przepisy będą dotyczyć dziedzin związanych z m.in.: e-handlem, technologiami komputerowymi, sektorem bankowym, czy transportem pasażerskim. Otwiera to nowe możliwości w całym łańcuchu dostaw dla: producentów, upoważnionych przedstawicieli, importerów, dystrybutorów i usługodawców.
W obliczu nadchodzących zmian przedsiębiorcy będą zobowiązani zapewnić dostępność oferowanych produktów i usług zgodnie w wymaganiami określonymi w ustawie wdrażającej Europejski Akt o Dostępności. Jednak z tego obowiązku będą zwolnione przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 osób, których roczny obrót lub bilans roczny nie przekracza 2 mln EUR. Zamiast tego mikroprzedsiębiorstwa będą zachęcane do przestrzegania wymogów dostępności oferowanych produktów i usług. Ponadto przewidziano okres przejściowy, aby przedsiębiorcy mogli w pełni spełnić wszystkie wymagania w zakresie dostępności. Umowy o świadczenie usług zawarte przed wejściem w życie w dniu 28 czerwca 2025 r. ustawy wdrażającej, będą mogły nadal obowiązywać w niezmienionej treści do dnia ich wygaśnięcia, ale nie dłużej niż do dnia 28 czerwca 2030 r.
Europejski Akt o Dostępności podnosi poprzeczkę w zakresie zapewniania dostępności niektórych produktów i usług
Europejski Akt o Dostępności stanowi ważne ogniwo w łańcuchu dostępności. Każde ogniwo wpływa na pozostałe i jest od nich zależne. W tym zakresie dyrektywa 2019/882 stanowi punkt zwrotny w kierunku ujednolicenia wymogów dostępności na rynku wewnętrznym w całej Unii Europejskiej. Zakłada zagwarantowanie równego dostępu do produktów i usług cyfrowych dla każdego, w tym dla osób z niepełnosprawnościami i seniorów. Pozwoli to na zwiększenie spójności do tej pory rozbieżnych regulacji prawnych, tak aby wyeliminować bariery w swobodnym przepływie dostępnych produktów i usług.
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej wprowadziło procedurę wdrażania ujednoliconego programu certyfikacji dostępności podmiotów gospodarczych i NGO, o którym mowa w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Certyfikowanie dostępności zostało przyznane akredytowanym podmiotom niepublicznym, które dysponują odpowiednimi zasobami organizacyjnymi, kadrowymi oraz narzędziami pozwalającymi na należyte przeprowadzenie certyfikacji. Proces certyfikacji ma na celu potwierdzenie, czy podmiot zapewnia dostępność osobom ze szczególnymi potrzebami? W tym zakresie certyfikacja dostępności podmiotów gospodarczych mogłaby stanowić ważne ogniwo w łańcuchu dostępności. Ponadto zaangażowanie zewnętrznych ekspertów ds. dostępności pomogłoby zidentyfikować luki w dostępności oferowanych produktów i usług.
Europejski Akt o Dostępności zmienia zasady gry podmiotów gospodarczych wobec klientów ze szczególnymi potrzebami
Europejski Akt o Dostępności będzie miał znaczący wpływ na wzmocnienie praw konsumenckich osób z niepełnosprawnościami i seniorów, którzy do tej pory byli często pomijani w projektowaniu produktów związanych z branżą cyfrową. W tym zakresie dyrektywa 2019/882 wpłynie na zmianę kultury biznesowej, zachęcając podmioty gospodarcze do uwzględniania potrzeb klientów w zakresie zapewnienia dostępności już na etapie uniwersalnego projektowania – czyli projektowania produktów, aby mogły być używane przez wszystkie osoby w szerokim zakresie bez potrzeby ich adaptacji. W ten sposób ujednolicone przepisy prawne wyjdą naprzeciw potrzebom osób ze szczególnymi potrzebami, które funkcjonują w obrocie gospodarczym jako klienci.
Ponadto wdrożenie dyrektywy 2019/882 będzie w sposób pośredni wpływać na politykę cenową. W tym zakresie ceny za dostępne produkty i usługi powinny być sprawiedliwe i zgodne z rzeczywistymi kosztami, a nie jak dotychczas być podwyższane w związku z dodatkowymi udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami. Ponadto należy podawać informacje handlowe o dostępności oferowanych produktów i usług. Dzięki temu klienci ze szczególnymi potrzebami będą mogli podejmować bardziej świadome decyzje zakupowe, przy uwzględnianiu swoich indywidualnych potrzeb.
Ponadto konsumenci będą mieli prawo złożenia do podmiotu gospodarczego skargi na niezapewnianie spełniania wymagań dostępności przez produkt albo usługę. Na podobnej zasadzie dotychczas klienci mogli kierować reklamację do sprzedawcy lub wykonawcy usługi, w związku z niezadowalającą jakością towaru lub nienależytym wykonaniem usługi. Jednak zachodzi obawa, że w wielu przypadkach osoby z niepełnosprawnościami i seniorzy, nie będą w stanie samodzielnie skutecznie wystąpić ze skargą o brak zapewnienia wymogów dostępności. Praktycznie tylko niewielka liczba potencjalnych użytkowników ma wystarczającą wiedzę na temat przepisów związanych z dostępnością. Tym bardziej, że w przypadku sporu, przedsiębiorcy będą mogli korzystać z pomocy renomowanych kancelarii prawnych. W związku z tym należałoby stworzyć możliwość prawnego występowania w ich imieniu wyspecjalizowanych organizacji konsumenckich, czy organizacji rzeczniczych i strażniczych (typu watchdog).
Dostępność kosztuje, ale za to przynosi wiele korzyści
Europejski Akt o Dostępności nie pozostawi nikogo za burtą. W tym zakresie przyniesie korzyści nie tylko konsumentom, ale również przedsiębiorcom. Podmioty gospodarcze powinny postrzegać dostępność nie jako obciążenie, ale jako szansę na rozwój. Niestety nie wszyscy przedsiębiorcy byli wcześniej w wystarczającym stopniu zainteresowani zapewnieniem dostępności swoich produktów i usług. Wdrożenie dyrektywy 2019/882 sprawi, że państwa członkowskie Unii Europejskiej będą miały spójne zasady dostępności. Przedsiębiorcom łatwiej będzie przestrzegać jednolitych przepisów, co otworzy możliwości dostępu do szerszego i bardziej zróżnicowanego rynku zbytu.
Chociaż dostosowanie produktów i usług do wymogów związanych z zapewnieniem dostępności może początkowo generować pewne koszty, to ostatecznie przyniesie podmiotom gospodarczym wymierne korzyści – nie tylko wizerunkowe, ale przede wszystkim ekonomiczne. Z punktu widzenia założeń biznesowych zwrot inwestycji w dostępność może okazać się opłacalna. Zapewnienie dostępności produktów i usług będzie stanowić czynnik rozwoju kreatywności i stosowania innowacyjnych rozwiązań, a tym samym uzyskania na rynku przewagi konkurencyjnej. Konieczność uwzględnienia różnorodnych potrzeb użytkowników może inspirować do tworzenia bardziej uniwersalnej oferty.
Dostępny biznes to biznes wrażliwy na potrzeby wszystkich konsumentów. Potrzeby użytkowników będą zmieniać się wraz z rozwojem technologii, zmianami społecznymi czy demograficznymi. Dla przedsiębiorców wdrożenie Europejskiego Aktu o Dostępności stanowi szansę na pozyskanie nowej grupy klientów. Dotyczy to wejścia na niedoceniany do tej pory rynek związany z osobami z niepełnosprawnościami i seniorami. Podmioty gospodarcze już teraz zaczynają dostrzegać korzyści biznesowe związane z kierowaniem ofert do tej grupy osób. Jest to grupa potencjalnych konsumentów, która będzie systematycznie wzrastać.
Zapewnienie dostępności będzie niezbędne, aby utrzymać lojalność klientów u których z wiekiem mogą rozwinąć się różne dysfunkcje zdrowotne. Natomiast pozyskanie nowych klientów jest droższe niż utrzymanie istniejących. W perspektywie czasu, wzrost popytu na dostępne produkty i usługi, będzie miało przełożenie na wyższe przychody przedsiębiorstw. Ponadto wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych będzie miało pozytywny wpływ na rynek pracy poprzez wzrost zapotrzebowania w przedsiębiorstwach na menadżerów ds. dostępności.
Istotnym elementem ułatwiającym wdrożenie dyrektywy 2019/882 może okazać się wsparcie dla przedsiębiorców w postaci mechanizmu pożyczkowego. W tym zakresie Bank Gospodarstwa Krajowego zapowiedział pomoc przedsiębiorcom w finansowaniu kosztów związanych z dostosowaniem produktów i usług do nowych wymogów dostępności.
Ufaj, ale sprawdzaj. Potrzebny będzie społeczny monitoring wdrażania Europejskiego Aktu o Dostępności
Każde państwo członkowskie Unii Europejskiej będzie odpowiedzialne za egzekwowanie dyrektywy 2019/882. Wobec tego będzie mogło nakładać administracyjne kary pieniężne za nieprzestrzeganie przepisów, w tym wprowadzanie do obrotu produktów lub świadczenie usług niespełniających wymagań dostępności.
Dostępność jest procesem długotrwałym, który wymaga stałego monitorowania. Zgodnie z założeniami projektu ustawy wdrażającej dyrektywę 2019/882, za monitorowanie i dokonywanie oceny stanu dostępu osób ze szczególnymi potrzebami do produktów i usług spełniających wymagania dostępności, będzie odpowiadać Prezes Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).
Jednak bez społecznej kontroli proces wdrażania dostępności będzie zachodzić mniej efektywnie. Monitorowanie wdrażania Europejskiego Aktu o Dostępności powinno być procesem transparentnym oraz angażować wszystkie zainteresowane strony. W tym zakresie NGO powinny nie tylko same stosować dostępność, ale także mobilizować podmioty gospodarcze do zwiększania efektywności wdrażania dostępności. Takie podejście pomoże w identyfikacji obszarów wymagających poprawy oraz zapewni skuteczniejsze egzekwowanie przepisów. Ważne jest, aby NGO bazowały na badaniach opartych na faktach, usystematyzowanych i prowadzonych według określonego schematu zgodnie z podejściem evidence based policy (polityce opartej na dowodach).
Ponadto niezbędne będą informacje zwrotne od klientów. Ich opinie i sugestie mogą mieć kluczowe znaczenie dla identyfikacji obszarów wymagających poprawy i dostosowywania się do zmieniających się potrzeb. W tym zakresie NGO są naturalnym reprezentantem interesów środowiska osób z niepełnosprawnościami i seniorów.
Europejski Akt o Dostępności stanowi istotny krok w kierunku budowania bardziej dostępnego społeczeństwa cyfrowego
W dobie rozwoju społeczeństwa cyfrowego priorytetem staje się ochrona praw osób z niepełnosprawnościami, seniorów i osób o niskich kompetencjach cyfrowych. Dyrektywa 2019/882 wspiera budowanie społeczeństwa włączającego zgodnie z zasadą, że dostępność jest podstawowym standardem projektowania przestrzeni, produktów i usług. W taki sposób, aby jak największa liczba osób mogła z nich korzystać samodzielnie. Rozwój nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych będzie stawiać nowe wyzwania w zakresie dostarczania produktów i usług, które powinny być dostępne dla wszystkich.
Jednak, aby tego dokonać potrzebne jest przygotowanie podmiotów gospodarczych do stosowania ustawy wdrażającej Europejski Akt o Dostępności. W tym zakresie potrzebne są programy edukacyjne, które zwiększą kompetencje przedsiębiorców w kwestiach wynikających ze zmieniającego się otoczenia prawnego w związku z transpozycją dyrektywy 2019/882 do prawodawstwa krajowego.
Pomimo tego że przepisy Europejskiego Aktu o Dostępności dotyczą wyłącznie państw członkowskich Unii Europejskiej, to jego wpływ będzie wykraczać poza granice wspólnoty europejskiej. Pomyślne wdrożenie dyrektywy 2019/882 sprawi, że Polska i inne kraje Unii Europejskiej pozostaną liderami w zakresie wdrażania dostępności i włączenia społecznego.
Budujemy świat bez barier. Kampania na rzecz ustanowienia roku 2025 "Rokiem dostępności"
Dostępność ma wiele twarzy, stawia na różnorodność i niewykluczanie nikogo. Dostępności nie uda się ustanowić tylko przepisami prawnymi, bo sama w sobie jest prawem. Idea dostępności jest uniwersalna, stąd potrzebne jest horyzontalne włączenie jej do wszystkich polityk publicznych. Środowisko organizacji pozarządowych zainicjowało kampanię społeczną na rzecz ustanowienia przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej roku 2025 „Rokiem Dostępności”.
Dostępność jest prawem człowieka, a nie przywilejem
Dostępność będzie zmieniać naszą rzeczywistość. Świat bez barier, to nie moda – to konieczność. Polska ratyfikując w 2012 r. Konwencję ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych zobowiązała się do wprowadzenia ram prawnych, które przyczynią się do poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami poprzez umożliwienie im rzeczywistego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, na równi z innymi. W ten sposób Konwencja stanowi pierwszy międzynarodowy akt prawny zmieniający podejście do niepełnosprawności poprzez przesunięcie akcentu na prawa człowieka. Tym samym stanowi jedno z najważniejszych osiągnięć w zmianie jakości życia osób z niepełnosprawnościami. Polska dążąc do realizacji zobowiązań, wynikających z Konwencji, zobowiązała się do podejmowania działań służących zapewnianiu i systemowemu wdrażaniu zasad dostępności do polityk publicznych.
Dostępność to proces, który zakłada ciągłe zmiany i pokonywanie wyzwań. Powinniśmy uczyć się na błędach z przeszłości oraz starać nie popełniać ich w przyszłości. W 2025 r. minie 5 lat od uchwalenia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami oraz ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Przed 2019 r. dostępność nie miała swojego gospodarza – teraz są nimi koordynatorzy ds. dostępności. Poprzednio w przepisach prawnych nie było określonych kar finansowych za brak stosowania zasad dostępności przez podmioty publiczne – teraz może wiązać się to z sankcjami finansowymi. W tym zakresie osobom ze szczególnymi potrzebami przysługuje procedura wnioskowo-skargowa.
W 2025 r. przypada również koniec okresu obowiązywania rządowego programu Dostępność Plus 2018-2025, który zainicjował systemowe włączenie dostępności do różnych obszarów i polityk publicznych. Program Dostępność Plus zakłada potrzebę stworzenia szerokiej sieci współpracy międzysektorowej na rzecz dostępności. W tym zakresie istnieje potrzeba ewaluacji dotychczasowych działań na rzecz dostępności oraz opracowania nowego dokumentu programowego na kolejne lata.
Dostępność nie potrzebuje czarów, potrzebuje działania
Na dostępność powinniśmy spojrzeć z innej perspektywy. Czary nie są potrzebne, aby uczynić świat dostępny dla wszystkich. Do tego potrzebne są świadome działania, a nie magiczne rozwiązania. Dostępność ma wiele twarzy – stawia na różnorodność i niewykluczanie nikogo. Osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do żądania zapewnienia dostępności – architektonicznej, cyfrowej i informacyjno-komunikacyjnej. Chcą być traktowane podmiotowo oraz mieć świadomość, że ktoś się nimi interesuje i próbuje uwzględnić ich potrzeby. Dzięki zapewnianiu dostępności produktów, usług i przestrzeni – może z nich korzystać, jak największa liczba osób ze szczególnymi potrzebami. Ponadto produkty i usługi, pierwotnie zaprojektowane z myślą o osobach z niepełnosprawnościami, z biegiem czasu są powszechnie stosowane przez wszystkich w codziennym życiu.
Dostępność dotyczy nas wszystkich. Zakłada zapewnienie tych samych możliwości wszystkim ludziom, bez względu na ich ograniczenia wewnętrze, zewnętrzne i zmieniające się okoliczności. Nadzwyczajne okoliczności, jakie stworzyła pandemia COVID-19, wykazały niezbicie, że bariery utrudniające udział w różnych sferach życia nie dotyczą jedynie osób z niepełnosprawnościami. Skutki globalnych ograniczeń społeczno-gospodarczych sprawiły, że ludzie na całym świecie stali się na czas trwania pandemii COVID-19 – osobami ze szczególnymi potrzebami.
Łańcuch dostępności jest tak mocny, jak jego najsłabsze ogniwo
Przykład zawsze idzie z góry. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej wprowadziło procedurę wdrażania ujednoliconego programu certyfikacji dostępności przez podmioty niepubliczne, tj. NGO i przedsiębiorców. Certyfikowanie dostępności zostały przyznawane akredytowanym podmiotom, które dysponują odpowiednimi zasobami organizacyjnymi, kadrowymi i narzędziami pozwalającymi na należyte przeprowadzenie procesu certyfikacji. Certyfikacja dostępności stanowi ważne ogniwo w łańcuchu dostępności. Z punktu widzenia dostępności wszystkie ogniwa łańcucha są jednakowo ważne. Każdy element łańcucha wpływa na inne i jest od nich zależny. Każde ogniwo łańcucha dostępności powinno być odpowiednio połączone i uzupełniać się tak, aby osoby z niepełnosprawnościami nie napotykały barier w codziennym życiu.
Dostępności nie uda się ustanowić tylko przepisami prawnymi – dostępność sama w sobie jest prawem. W tym zakresie standardy dostępności często wyprzedzają przepisy prawne. W wielu przypadkach standardy stawiają większe wymagania, niż te wynikające z przepisów prawnych. Stąd mogą stanowić inspirację dla dalszych działań legislacyjnych w zakresie zapewnienia dostępności. Obecnie w przestrzeni cyfrowej obowiązuje międzynarodowy standard zawierający wytyczne dotyczące dostępności treści na stronach internetowych (WCAG – Web Content Accessibility Guidelines). Praktycznie jest to jedyny standard dotyczący dostępności cyfrowej, który jest jednocześnie przepisem prawnym.
I Ty, możesz zostać Liderem Dostępności
Każdy może zostać Liderem Dostępności w swojej małej społeczności lokalnej. Dostępność zaczyna się od drugiego człowieka. Każdy z nas jest inny – wszyscy jesteśmy równi. Wystarczy czynić nawet małe kroki, aby przestrzeń publiczna każdego dnia stawała się coraz bardziej dostępna. Zaczyna się od wzrostu świadomości i zrozumienia potrzeb osób z niepełnosprawnościami, zaś kończy na konsekwentnym wprowadzaniu zmian – krok po kroku.
W dostępności nie ma drogi na skróty. Dostępność to nieustająca podróż – a nie cel sam w sobie. Dostępność jest jak mapa drogowa, która nie ma jednej drogi i nigdy się nie kończy. Zaszliśmy tak daleko, ale przed nami jeszcze długa droga.
Należy sprawić, żeby dostępność nie była mitem – a stała się rzeczywistością
Dostępność dla coraz większej grupy osób z niepełnosprawnościami jest gwarantem samodzielnego, niezależnego i lepszego życia. Podniesienie jakości życia wymaga całościowego i systemowego podejścia, które uwzględnia różnorodne aspekty życia. Stanowi wielowymiarowy i długotrwały proces, który obejmuje różne aspekty życia. Niestety, to jakościowe rozumienie pojęcia dostępności jest nadal w Polsce mało rozpowszechnione z powodu niesłusznego założenia, że tak pojęta dostępność służy tylko nielicznej grupie społeczeństwa. Może to wynikać z braku świadomości na temat rzeczywistych potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami, w tym: osób z niepełnosprawnościami, seniorów, kobiet w ciąży, rodziców z małymi dziećmi, osób o nietypowym wzroście, osób wykluczonych cyfrowo, cudzoziemców, czy podróżnych z ciężkimi lub nieporęcznymi bagażami itp.
Dostępność to również usuwanie barier mentalnych i panujących stereotypów wokół niepełnosprawności. Należy zmienić powszechne przekonanie, że dostępność dotyczy wyłącznie osób z niepełnosprawnościami. W rzeczywistości miejsca w przestrzeni publicznej dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, są jednocześnie przyjazne: seniorom, podróżnym i rodzinom z małymi dziećmi – czyli osobom w każdym wieku.
Potrzebna jest zmiana sposobu myślenia NGO o dostępności
Zgodnie z zasadą „nic o nas bez nas” środowisko osób z niepełnosprawnościami powinno aktywnie angażować się w tworzenie polityk publicznych dotyczących dostępności. Jednak w praktyce rzadko udaje się przedstawicielom tych grup skutecznie występować w roli self-adwokatów we własnych sprawach. W związku z tym naturalnym rzecznikiem środowiska osób ze szczególnymi potrzebami są organizacje pozarządowe. Tym bardziej, że NGO pełnią ważną rolę społeczną, do której zaliczamy rzecznictwo interesów grup słabiej reprezentowanych w politykach publicznych.
Sektor pozarządowy powinien ponad podziałami przemawiać jednym obywatelskim głosem w ważnych sprawach publicznych. Praktycznie wszystkie działania podejmowane przez NGO są związane z różnymi obszarami życia społecznego – czyli dotyczą polityk publicznych. Wobec tego III sektor powinien wziąć współodpowiedzialność za proces wdrażania dostępności. Dlatego potrzebna jest zmiana sposobu myślenia NGO w tym temacie. Organizacje pozarządowe powinny widzieć w dostępności nie tylko zestaw obowiązków. W tym zakresie NGO powinny być powszechnie utożsamiane z przestrzeganiem zasad dostępności, nie tylko z powodu przepisów prawnych – ale dlatego, że są zobowiązane same o dostępność zabiegać. NGO mogą odgrywać kluczową rolę w podnoszeniu świadomości społeczeństwa na temat dostępności. To może obejmować lobbowanie za zmianami w przepisach prawnych, zaangażowanie w projekty i kampanie społeczne, czy też inne działania na rzecz osób ze szczególnymi potrzebami.
Niestety nadal w wielu przypadkach usługi świadczone przez NGO nie są wystarczająco dostępne, aby osoby z niepełnosprawnościami mogły z nich korzystać – na miarę swoich możliwości i aspiracji. Stąd potrzebna jest zmiana filozofii myślenia NGO o świadczeniu usług ukierunkowanych na zapewnianie dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Takie podejście oznacza, że dostępność powinna stanowić niezbędny element działalności NGO i być przejawem ich społecznej odpowiedzialności. Jeżeli organizacja pozarządowa funkcjonuje w niedostępnej przestrzeni – to stanowi to dla niej duże wyzwanie. NGO mogą narzekać, albo mieć wpływ na zmiany. Dlatego nie należy pytać – czy da się to zmienić? Ale zastanowić się – jak to zrobić? Jeżeli już coś zmieniać, to tylko na lepsze. Jednak, aby zacząć wymagać od NGO wdrażania zasad dostępności, najpierw trzeba je do tego odpowiednio przygotować.
Wdrażanie dostępności wymaga międzysektorowego wysiłku
Obecnie stosowane rozwiązania systemowe, w zakresie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, koncentrują się głównie na sektorze publicznym. Jednak podejmowane działanie na rzecz dostępności wymagają współpracy wszystkich sektorów – publicznego, prywatnego i pozarządowego. Napotykane problemy są podobne, ale sposób ich rozwiązywania bywa często odmienny. Wynika to w dużej mierze z dotychczasowych doświadczeń różnych sektorów, jak i obowiązujących przepisów prawnych. Jednak bez społecznej kontroli – zmiany na rzecz zwiększenia dostępności będą zachodzić w niewystarczającym tempie. Wobec tego NGO powinny nie tylko same stosować zasady dostępności, ale także mobilizować administrację publiczną i podmioty gospodarcze do zwiększania efektywności jej wdrażania.
Międzysektorowe partnerstwo na rzecz dostępności tworzy zjawisko krzyżowania się i zazębiania różnych polityk publicznych. Zamiast działać oddzielnie, partnerzy mogą stanowić skoordynowaną sieć współpracy w celu wypracowania rozwiązań, które zwiększą dostępność w różnych obszarach życia. W tym wypadku istotny czynnik ułatwiający współpracę partnerską stanowić będzie stosunkowo duże doświadczenie administracji publicznej we wdrażaniu dostępności. Z kolei NGO zazwyczaj działają w sposób niestandardowy i mają dużą zdolność projektową, co może okazać się ich atutem. Natomiast podmioty gospodarcze stosują innowacyjne rozwiązania i charakteryzują się dużą zdolnością adaptacyjną.
Stąd podejście partnerskie może okazać się kluczowym rozwiązaniem przyspieszającym proces powszechnej standaryzacji w zakresie dostępności. Współpraca międzysektorowa umożliwia wymianę najlepszych praktyk oraz zapobiega powielaniu podobnych rozwiązań. Przykładem jest międzysektorowa współpraca w ramach Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (www.liderzydostepnosci.pl), którego Sekretariat prowadzi Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych (FLOP).
Stawiamy na zapewnienie dostępności niektórych produktów i usług
Powszechnie obecna transformacja cyfrowa w różnych obszarach życia człowieka, spowodowała wzrost zapotrzebowania na dostępne produkty i usługi związane z branżą nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT). Pandemia COVID-19 tylko przyspieszyła proces wdrażania ICT w życiu codziennym (webinaria, spotkania online lub w systemie hybrydowym, praca i nauka zdalna itp.). Jednak powszechna cyfryzacja nie powinna być czynnikiem wykluczającym z życia społeczno-gospodarczego osoby z niepełnosprawnościami czy też osoby starsze, które mają niewystarczające kompetencje cyfrowe.
W 2025 r. minie 5 lat od przyjęcia przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej dyrektywy 2019/882, zwanej Europejskim Aktem o Dostępności (EAA – European Accessibility Act), w sprawie zapewnienia większej dostępności niektórych produktów i usług. Głównym celem Europejskiego Aktu o Dostępności jest usuwanie barier dla swobodnego przepływu dostępnych produktów i usług, które wynikają z niespójnego w krajach Unii Europejskiej podejścia do dostępności oraz z rozbieżnych regulacji prawnych w poszczególnych państwach członkowskich.
W tym zakresie w 2025 r. zacznie obowiązywać w Polsce ustawa wdrażająca Europejski Akt o Dostępności, która znacząco wpłynie na zmiany dotyczące wdrażania dostępności, jako standardu w prowadzeniu działalności przez niektóre podmioty gospodarcze. Ustawa wdrożeniowa ma uzupełniać o wymiar rynkowy rządowy Program Dostępność Plus 2018-2025. Takie podejście w dużym stopniu zapewni ochronę konsumentom oraz zabezpieczy ich uprawnienia w zakresie dostępności poprzez określenie zasad dochodzenia swoich praw. W ten sposób przepisy prawne wychodzą naprzeciw potrzebom osób z niepełnosprawnościami, które funkcjonują w obrocie gospodarczym jako konsumenci.
Z kolei dla przedsiębiorców ustawa o zapewnianiu spełniania wymogów dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze (obecnie jest na etapie projektu) będzie czynnikiem rozwoju kreatywności i stosowania innowacyjnych rozwiązań w zakresie wdrażania dostępności produktów i usług, a tym samym uzyskania na rynku przewagi konkurencyjnej. Ponadto wprowadzenie nowych rozwiązań prawnych będzie miało pozytywny wpływ na rynek pracy poprzez wzrost zapotrzebowania na menadżerów ds. dostępności w przedsiębiorstwach.
Niech rok 2025 będzie „Rokiem Dostępności” – wprowadźmy słowa w czyn
Idea dostępności jest uniwersalna, stąd potrzebne jest horyzontalne włączenie jej do wszystkich polityk publicznych. W tym zakresie temat dostępności musi być bardziej widoczny w przestrzeni publicznej. Kształtowanie dostępnej przyszłości to inspirujący cel, który może być realizowany poprzez różne działania. Podjęliśmy już pierwsze kroki, aby położyć podwaliny pod zapewnienie dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Teraz należy przenieść ideę budowania świata bez barier, z poziomu koncepcji na realne działania.
W Polsce tradycyjnie Senat Rzeczypospolitej Polskiej uroczyście honoruje wybitne postacie, wydarzenia lub idee, o których powinniśmy szczególnie pamiętać w nadchodzącym czasie. Patronat roku ustanawiany przez Senat RP stanowi okolicznościowe wyróżnienie podejmowane corocznie w drodze uchwały. Podejmowanie uchwał okolicznościowych odbywa się w trybie wyznaczonym Regulaminem Senatu RP. Zgodnie z art. 84 ust. 7 Regulaminu, projekt uchwały w sprawie ustanowienia danego roku rokiem osoby, wydarzenia albo związanego z przypadającą w danym roku rocznicą, może być wniesiony do dnia 31 października poprzedniego roku.
Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych (FLOP) wystąpił z inicjatywą rozpoczęcia kampanii społecznej „2025 Rokiem Dostępności” na rzecz ustanowienia przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej roku 2025 „Rokiem Dostępności”. Otwarta ogólnopolska debata publiczna na temat dostępności prowadzona przez cały 2025 r. przybliży nas do wizji świata, w którym dostępność stanie się powszechnym standardem. Będzie to stanowić istotny krok w stronę pełnej dostępności dla wszystkich.
