Lubelskie Partnerstwo na Rzecz Dostępności
Lubelskie Partnerstwo na Rzecz Dostępności
Informacje o kampanii społecznej "Proaktywni 60+ bez barier"
Trwa kampania społeczna „Proaktywni 60+ bez barier” w ramach projektu pt. „Senior 60+ bez barier – samoorganizacja seniorów na rzecz dostępności” sfinansowanego z Programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021-2025. Oferta zadania jest realizowana przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych.
To kampania edukacyjna i zarazem akcja informacyjna na temat dostępności skierowana przede wszystkim do środowiska senioralnego. Celem kampanii społecznej „Proaktywni 60+ bez barier” będzie m.in. zwiększenie świadomości społecznej oraz wypromowanie idei samoorganizacji seniorów dot. partycypacji społecznej osób 60+ w zakresie niwelowania barier architektonicznych w przestrzeni miejskiej Lublina. Kampania będzie również służyła promowaniu grup samopomocowych oraz członkostwa w organizacjach pozarządowych, które działają na rzecz seniorów. Ponadto będzie promować podejmowanie działań rzeczniczych i aktywizujących środowisko seniorów, w celu reprezentowania ich własnych interesów (na zasadzie self-adwokatów).
Integralną częścią kampanii społecznej „Proaktywni 60+ bez barier” będzie konferencja „Czy Lublin jest Miastem Przyjaznym Seniorom?” w Lublinie upowszechniająca wyniki zadania oraz uroczyste rozdanie zaświadczeń ukończenia szkolenia „Senioralni Liderzy Dostępności”.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
Do pobrania:
Miejsca publiczne tworzone z myślą o seniorach - miejsca spotkań, odpoczynku i rekreacji
Nikt nie posiada uniwersalnego klucza, który szybko rozwiąże wszystkie problemy seniorów związane z zapewnieniem dostępności przestrzeni publicznej. Stale rosnąca liczba osób w wieku powyżej 60. roku życia spowodowała, że nie można pomijać potrzeb tej grupy społecznej. Jednak często duże oczekiwania są kluczem do wszystkiego. Jeśli potrafimy o czymś marzyć – to potrafimy też tego dokonać. Jeżeli nie jesteśmy w stanie od razu zapewnić pełnej dostępności przestrzeni miejskiej – to przynajmniej postarajmy się, aby była przyjazna.
Przestrzeń publiczna jest symbolem równości – każdy ma prawo do jej użytkowania na tych samych zasadach na równi z innymi mieszkańcami. Wspólna przestrzeń miejska to obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb i poprawy jakości życia wszystkich jej użytkowników. Jest to miejsce, które sprzyja tworzeniu więzi społecznych i poczucia przynależności. Dlatego powinna jednoczyć mieszkańców i tworzyć płaszczyznę do rozwoju lokalnych wspólnot.
Zazwyczaj seniorzy korzystają z małych, lokalnych przestrzeni, takich jak – skwery, ławki przed domem, podwórka czy osiedlowe place. To miejsca, gdzie mogą spotkać się z sąsiadami, jak też odpocząć w drodze do sklepu, czy apteki. W tym zakresie proces starzenia się wymaga uwzględnienia indywidualnych potrzeb – na miejscu we wspólnocie lokalnej. Wobec tego jedną z podstawowych zasad miejskiej polityki senioralnej powinna być zasada lokalności. To na poziomie lokalnym można najlepiej określić potrzeby tej grupy społecznej. Ponadto istotny problem, zwłaszcza w dużych aglomeracjach miejskich, stanowi anonimowość i izolacja społeczna osób starszych. Seniorzy często nie znają swoich sąsiadów, nie integrują się z nimi oraz nie uczestniczą w różnych formach aktywności społecznej. Towarzyszy temu często uczucie osamotnienia i wykluczenia społecznego.
W tym zakresie najbliższe otoczenie, sąsiedztwo i miejsca spotkań – to naturalne punkty kontaktu seniorów z innymi mieszkańcami. Przykładem mogą być ogólnodostępne miejsca spotkań – parki, skwery, siłownie plenerowe „pod chmurką”, domy kultury – czyli miejsca gdzie seniorzy mogą się spotykać i integrować się z mieszkańcami w różnym wieku. Miasto to wspólna przestrzeń należąca do grup społecznych, które je zamieszkują. Przestrzeń publiczna może pełnić wiele funkcji – od rekreacyjnych po kulturalne, społeczne i edukacyjne. Przykładowo parki miejskie mogą być zarówno miejscem spacerów – jak i organizacji wydarzeń kulturalnych. Podobnie kawiarnie od wieków pełnią funkcję nie tylko miejsc do picia kawy, ale także do spotkań towarzyskich. Przyjazna i aktywna społeczność sąsiedzka może wspierać osoby starsze, ułatwiać im codzienne funkcjonowanie i zachęcać do aktywności poza domem. Znajome twarze na przystanku, czy w sklepie – stwarzają poczucie bezpieczeństwa i przynależności do społeczności lokalnej.
Przyjazne i dostępne przestrzenie publiczne dla seniorów powinny zapewniać bezpieczeństwo oraz oferować miejsca do – ćwiczeń, spacerów, kontaktu z naturą. Starsze osoby, uczestnicząc w różnych programach zdrowotnych i rekreacyjnych, mogą inspirować innych do aktywności fizycznej. Wraz z wiekiem coraz ważniejsze dla osób starszych staje się priorytetowe traktowanie zdrowia i dobrego samopoczucia. Pod tym względem aktywność fizyczna odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowego stylu życia. Przy czym nie musi być ona nudna lub zniechęcająca. Otwarcie obiektów sportowych dla seniorów to także uświadomienie innym mieszkańcom, że są to miejsca, w których osoby starsze również mogą spędzać swój wolny czas.
Wobec tego na wyposażeniu placów zabaw, obok typowych urządzeń dla dzieci, należy przewidzieć miejsca do ćwiczeń dla osób dorosłych. Umożliwią one zajęcia na świeżym powietrzu w sposób dostosowany do ich możliwości fizycznych, które mogą być wykorzystywane do rehabilitacji lub utrzymania kondycji fizycznej. Tego typu infrastruktura sportowo-rekreacyjna powinna być zlokalizowana w miejscach najczęściej odwiedzanych przez seniorów. Miejsca te mogą być efektem konsultacji społecznych przy wyborze projektów w ramach np. Budżetów Obywatelskich.
Z kolei parki i tereny zielone są nie tylko estetyczne, ale również sprzyjają relaksowi i kontaktom społecznym. Korzystają z tego zarówno osoby starsze, jak i młodsze, potrzebujące odpoczynku od zgiełku miasta. W tym zakresie seniorzy mogą wspierać rozwój przestrzeni zielonych, takich jak – parki, ogrody społeczne, czy tereny rekreacyjne. Ich doświadczenie i zaangażowanie mogą przyczynić się do tworzenia ogrodów, które są nie tylko miejscami relaksu, ale także przestrzeniami edukacyjnymi dla młodszych pokoleń. Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest projektowanie ogólnodostępnych terenów zielonych w oparciu o zasady projektowania uniwersalnego dla wszystkich. Tym bardziej, że parki dedykowane tylko dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami, mogą przynieść odwrotny skutek pogłębiając stygmatyzację tych grup społecznych.
Miejsca publiczne tworzone z myślą o seniorach – miejsca spotkań, odpoczynku i rekreacji – stanowią duże wyzwanie. Pod tym względem nie ma prostych rozwiązań. Zapewnienie przyjaznej przestrzeni miejskiej dla seniorów będzie można zrealizować, jeżeli podzielimy je na mniejsze odcinki – tak jak w łańcuchu dostępności. Sam łańcuch jest tak mocny – jak jego najsłabsze ogniwo. Przy czym wszystkie ogniwa łańcucha są jednakowo ważne. Ponadto ogniwa powinny być odpowiednio połączone i uzupełniać się. Każdy element łańcucha dostępności wpływa na inne i jest od nich zależny.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
Miasto bez barier - projektowanie przestrzeni miejskiej przyjaznej dla seniorów
O dostępności przestrzeni publicznej możemy mówić w kontekście jej bezpośrednich użytkowników. Wspólna przestrzeń miejska powinna stanowić dobro wszystkich jej mieszkańców oraz być pod szczególną opieką lokalnych władz samorządowych. Najważniejsi są ludzie, którzy chcą żyć w miastach bez barier – gdzie w centrum zainteresowania są wszyscy mieszkańcy. W dobrze zarządzanym mieście żadna grupa społeczna nie może być pominięta. Przyjazna i dostępna przestrzeń publiczna w ujęciu uniwersalnym – to taka, w której chętnie przebywamy i korzystamy w sposób samodzielny i niezależny. Miasta bez barier – to koncepcja miast przyszłości, która uwzględnia różnorodność mieszkańców ze względu na ograniczenia związane z – wiekiem, mobilnością i percepcją.
Dostępność jest prawem człowieka, a nie przywilejem. Zaczyna się od drugiego człowieka. Ma wiele twarzy – stawia na różnorodność i niewykluczanie nikogo. Każdy z nas jest inny – wszyscy jesteśmy równi. Jednak w praktyce bardzo trudno będzie osiągnąć ambitny cel zakładający zapewnienie 100% dostępności przestrzeni publicznej dla wszystkich mieszkańców. Niestety wiele miast posiada infrastrukturę, która nie jest dostosowana do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami, w tym osób w starszym wieku. Schody bez wind, wąskie chodniki, brak miejsc do odpoczynku, czy niedostosowana komunikacja miejska – to tylko niektóre bariery przestrzenne, które utrudniają seniorom pełne uczestnictwo w codziennym życiu miejskim. Ze względu na zachodzące zmiany demograficzne tego typu problemy będą nasilać się w najbliższych latach, zaś seniorzy powinni pozostawać w centrum uwagi.
W dużym stopniu wynika to z powszechnej praktyki stosowania rozwiązań minimalistycznych, które są zgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi – ale nie zawsze spełniają standardy dostępności. W tym wypadku wytyczne zawarte w standardach stawiają często większe wymagania, niż wynika to z ustawodawstwa. W wielu przypadkach standardy wyprzedzają też przepisy prawne. Dlatego powinny one obejmować również obszary związane z rozwojem przestrzeni miejskich, które jeszcze nie zostały uregulowane prawnie. Stąd standardy dostępności mogą uzupełniać luki w przepisach prawnych, jak też stanowić inspirację do dalszych prac legislacyjnych nad zapewnieniem dostępności przestrzeni publicznej.
W projektowaniu uniwersalnym dla wszystkich mieszkańców konieczne jest uwzględnienie faktu, że nawet pełna zgodność z przepisami prawa i normami technicznymi nie zawsze oznacza pełną użyteczność rozwiązań jednakowych dla wszystkich grup społecznych. Stąd jednym z priorytetowych zadań samorządów miejskich powinno być zapewnienie dostępności wspólnej przestrzeni, z której będą mogły korzystać wszystkie grupy społeczne bez względu na – wiek, stopień niepełnosprawności, czy status społeczny.
W tym zakresie należy przełamywać panujące stereotypy przykładowo zakładające, że osobom młodym – brakuje głównie pieniędzy, osobom dorosłym – czasu, zaś seniorom – zdrowia i mobilności. Należy też zmienić powszechne założenie, że jedyne miejsca kojarzone z aktywnością seniorów to – park, kościół, czy ogródek działkowy. W praktyce środowisko senioralne ma duży potencjał, aby pozytywnie wpływać na przestrzeń miejską, wnosząc wiele wartościowych zmian, które będą służyć nie tylko osobom starszym, ale też wszystkim mieszkańcom. Jest to tym bardziej istotne, że obecnie miasta muszą zmierzyć się z wyzwaniami dotyczącymi zapewnienia wysokiej jakości życia osobom w grupie wiekowej powyżej 60. roku życia. Z kolei tematyka starzenia się społeczeństwa powinna być przedmiotem zainteresowania nie tylko demografów, ale również władz lokalnych.
Projektowanie przestrzeni publicznej z uwzględnieniem potrzeb seniorów jest o tyle trudne, że jest to prawdopodobnie najbardziej niespójna i różnorodna grupa społeczna. Osoby starsze to często indywidualiści z własnym bagażem doświadczeń życiowych. Z drugiej strony to właśnie ta różnorodność sprawia, że przestrzeń przyjazna seniorom jest również przyjazna dla wszystkich. W tym zakresie miasta przyjazne seniorom to koncepcja, która zakłada wdrażanie rozwiązań opartych na tworzeniu przestrzeni publicznych dostosowanych do potrzeb starzejącej się populacji mieszkańców. Podejście to uwzględnia różnorodne potrzeby seniorów będących użytkownikami „małych przestrzeni publicznych na rogach ulic”. W tego typu miastach kładzie się nacisk nie tylko na infrastrukturę, ale też na usługi oraz programy wspierające aktywne i zdrowe starzenie się.
Miasto tworzą ludzie, a ludzie są niecierpliwi. Stąd często oczekiwania seniorów wobec decydentów mogą przybierać charakter roszczeniowy. Użytkownicy przestrzeni publicznej chcą szybkich zmian. Natomiast samorządy żyją kadencjami i są ograniczone rokiem budżetowym. Wobec tego nie wystarczy tylko samo zaangażowanie władz lokalnych. Wiedza na temat potrzeb osób z niepełnosprawnościami i seniorów powinna być integralną częścią procesu podejmowania decyzji.
W praktyce należy włączać osoby starsze w proces projektowania przestrzeni publicznej nie ograniczając się tylko do tej grupy społecznej, ale stosować zasadę – z nami, a nie dla nas. Oznacza to, że samorządy poprzez politykę miejską powinny wprowadzić systemowe rozwiązania, które będą sprzyjały tworzeniu dostępnej wspólnej przestrzeni – nie tylko dla samych seniorów, ale i innych grup społecznych. Nie projektujmy dostępnych miast tylko dla seniorów – ale z nimi dla wszystkich. Projektowanie włączające powinno zakładać pełną współpracę z jej wszystkimi ostatecznymi użytkownikami – od fazy badawczej, aż po testowanie i opiniowanie przez nich zaprojektowanych rozwiązań.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
Kreowanie przyjaznej i dostępnej przestrzeni miejskiej dla seniorów
Do dostępności nie dojedziemy windą – trzeba iść po schodach. W tym zakresie nie ma szybkich rozwiązań ani prostych odpowiedzi na skomplikowane problemy. Bariery z tym związane zostały stworzone w dużej mierze przez ludzi jeszcze na etapie projektowania – i to przez nich powinny zostać rozwiązane. Dostępność jest procesem, do którego nie ma drogi na skróty. Zapewnienie dostępności przestrzeni publicznej nie uda się osiągnąć szybko i bez wysiłku – wymaga ona stopniowych, przemyślanych działań i współpracy wielu stron.
Proces osiągnięcia dostępności wymaga pracy i zaangażowania – tak jak wspinanie się po schodach wymaga wysiłku. Schody pokonujemy stopień po stopniu, tak samo dostępność trzeba wdrażać – krok po kroku. Związane z tym zmiany infrastrukturalne, prawne czy społeczne muszą być systematyczne i szeroko zakrojone – jeżeli mają przynieść trwały efekt.
Miasto funkcjonuje jak system naczyń połączonych. Stąd powinno nadążać za zachodzącymi zmianami. Polityka miejska musi ewoluować, aby sprostać wyzwaniom związanym z procesem starzenia się społeczeństwa. Zrównoważony rozwój miast odnosi się do koncepcji szukania tzw. „złotego środka” pomiędzy trzema kluczowymi obszarami – ekonomicznym, społecznym i ekologicznym. Każda ze sfer życia miejskiego – rozwój gospodarczy, infrastruktura, transport, usługi komunalne, ekologia, czy relacje społeczne – oddziałują na siebie tworząc złożoną sieć zależności.
Wspólna przestrzeń publiczna powinna stanowić dobro wszystkich mieszkańców oraz być pod opieką samorządu miejskiego. Początek jest najważniejszą częścią pracy. Miasto powinno zwrócić szczególną uwagę na współpracę z mieszkańcami w identyfikowaniu barier w przestrzeni publicznej. W tym zakresie skutecznym sposobem poprawy dostępności miast będzie wprowadzenie do polityki zagospodarowania przestrzennego zasad projektowania włączającego. Związane z tym podejście zakłada dialog między władzą lokalną a interesariuszami ze wszystkich grup wiekowych.
Tworzenie dostępnych przestrzeni miejskich wymaga kompleksowego podejścia, które będzie uwzględniać potrzeby osób starszych. Pod tym względem ważną rolę będzie odgrywać edukacja w budowaniu świadomości na temat potrzeb seniorów w przestrzeni publicznej. Stąd jednym z priorytetowych zadań samorządów lokalnych powinno być zwiększenie świadomości mieszkańców i inwestorów działających w przestrzeni miejskiej na temat zasad dostępności i projektowania uniwersalnego. Istotne jest kształcenie zarówno samych seniorów, jak i reszty społeczeństwa, aby promować włączające podejście do projektowania miast. Ponadto istotne może okazać się przeszkolenie przedstawicieli inwestorów oraz osób zaangażowanych w planowanie przestrzeni miejskich. Wiedza na temat potrzeb seniorów powinna być integralną częścią procesu inwestycyjnego.
Oprócz tego korzystnym rozwiązaniem może okazać się wprowadzenie zapisów prawnych, związanych z zapewnieniem dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami w umowach zawieranych przez władze lokalne, które dotyczyłyby – najmu lokali komercyjnych, zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w miejscach publicznych, czy umów o dofinansowanie wydarzeń dofinansowanych ze środków publicznych. Podobnie warto by było też rozważyć potrzebę wprowadzenia mechanizmów prawnych i systemu ulg dla właścicieli i zarządców nieruchomości, których celem byłoby preferowanie inwestycji zapewniających pełną dostępność dla osób z ograniczeniami mobilności i percepcji – zgodnie z projektowaniem uniwersalnym.
Jednak samorząd poprzez politykę miejską powinien kreować systemowe rozwiązania, które będą sprzyjały tworzeniu dostępnej wspólnej przestrzeni – nie tylko dla samych seniorów, ale i innych grup społecznych. Nie projektujmy dostępnych miast tylko dla seniorów – ale z nimi dla wszystkich. Tym bardziej, że miejsca dostępne seniorom i osobom z niepełnosprawnościami są jednocześnie dostępne dla osób w każdym wieku. Zapewnienie dostępności nie uda się ustanowić tylko przepisami prawnymi – dostępność sama w sobie jest prawem. Małe szanse są często początkiem wielkich przedsięwzięć. Wygrywają ci – co nigdy nie odpuszczają. Ci, co odpuszczają – nigdy nie wygrają.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
Dla seniorów „trzecia przestrzeń” zaczyna się po wyjściu z domu
Przestrzeń między domem a pracą to miejsce, w którym działamy społecznie, spotykamy się ze znajomymi, czy uczestniczymy w różnych wydarzeniach. Po wyjściu z domu zaczynamy funkcjonować w przestrzeni publicznej, która ma ogromne znaczenie dla budowania społeczności lokalnych i poczucia przynależności. Stąd w planowaniu przestrzeni miejskiej możemy wyróżnić „trzecią przestrzeń”. Koncepcja ta opiera się na idei tworzenia przestrzeni wspólnej, jako alternatywy dla „pierwszej przestrzeni” – miejsca zamieszkania, jak też „drugiej przestrzeni” – miejsca pracy. Pod tym względem wspólna przestrzeń może mieć charakter otwarty (zewnętrzny) – parki, place, czy siłownie na świeżym powietrzu, oraz zamknięty (wewnętrzny) – urzędy, kawiarnie, czy biblioteki.
W środowisku miejskim trzecia przestrzeń publiczna odgrywa jedną z kluczowych roli w tworzeniu i podtrzymywaniu więzi społecznych oraz w poprawie jakości życia mieszkańców. Pomaga wzmocnić poczucie przynależności i budowania społeczności lokalnej poprzez oferowanie miejsca na spotkania i wymianę idei. Powinna ją cechować dostępność, neutralność oraz sprzyjanie nawiązywania kontaktów międzyludzkich. Pod tym względem przestrzeń publiczna powinna być przyjazna i dostępna dla wszystkich mieszkańców, bez względu na wiek i stopień niepełnosprawności.
Seniorzy spotykają się bezpośrednio z trzecią przestrzenią każdorazowo po wyjściu z domu. To pierwsze zetknięcie się z zewnętrznym otoczeniem jest istotnym etapem w ich codziennym życiu. Każde wyjście z domu może stanowić dla seniorów duże wyzwanie. Pod tym względem możliwość samodzielnego poruszania się po najbliższym otoczeniu – pójście do sklepu, do lekarza, na spacer, czy spotkanie z sąsiadami – staje się symbolem zachowania autonomii i aktywnego uczestniczenia w życiu miasta. Chodniki, klatki schodowe, podjazdy czy tereny wspólne są pierwszymi miejscami, z którymi seniorzy mają styczność po wyjściu z domu. Pod tym względem dostępność przestrzeni publicznej decyduje o komforcie i poczuciu bezpieczeństwa. Nawet drobne przeszkody – wysokie krawężniki, wąskie i nieoświetlone chodniki, czy brak ławeczek do odpoczynku – mogą stanowić bariery utrudniające uczestniczenie w życiu codziennym. Przy czym ograniczeń w mobilności mogą doświadczać w szczególności osoby starsze i osoby z niepełnosprawnościami.
Dla tej grupy społecznej wyjście do kina, teatru, muzeum czy uczestniczenie w innych wydarzeniach kulturalnych – to możliwość doświadczania kultury, spotkania z nowymi ideami oraz pobudzania wyobraźni. Dla seniorów, często mogących czuć się osamotnionymi, możliwość przebywania wśród ludzi i uczestnictwo w wydarzeniach, pomaga przeciwdziałać poczuciu wykluczenia i izolacji. Przestrzenie takie jak – parki, ścieżki spacerowe, siłownie na świeżym powietrzu – zachęcają seniorów do ruchu i ćwiczeń, co jest szczególnie ważne dla ich zdrowia fizycznego. Natomiast miejsca oferujące zajęcia hobbystyczne, warsztaty czy wykłady -wspierają ich rozwój intelektualny i poznawczy. Z kolei kluby seniora, grupy samopomocowe i grupy wsparcia są miejscami, w których seniorzy mogą znaleźć wsparcie psychiczne i uzyskać pomoc od innych osób. Spotkania ze specjalistami – takimi jak psycholodzy, terapeuci lub pracownicy socjalni – pozwalają im radzić sobie z wyzwaniami związanymi z procesem starzenia się.
Seniorzy powinni mieć możliwość korzystania z tych wszystkich przestrzeni na równi z innymi mieszkańcami. Z jednej strony wkroczenie osób starszych do przestrzeni publicznej ma wymiar – społeczny, aktywizacji i rozwoju osobistego. Natomiast z drugiej strony oznacza dla nich zetknięcie się z wieloma barierami utrudniającymi swobodne poruszanie się.
Dlatego jakość kontaktu z przestrzenią, nawet w najbliższym sąsiedztwie, ma ogromny wpływ na samopoczucie, bezpieczeństwo i poziom aktywności seniorów. Przestrzenie te pełnią funkcję integrującą, rozwijającą i wspierającą, co ma kluczowe znaczenie dla poprawy jakości życia osób starszych. W tym zakresie przestrzeń bez barier to miejsce, w których każdy może czuć się pełnoprawnym uczestnikiem życia miejskiego. Dlatego wspólna przestrzeń powinna być przyjazna i dostępna dla seniorów. Inaczej osoby starsze mogą zdecydować się pozostać w swoich domach, które będą opuszczać tylko w wyjątkowych sytuacjach. W ten sposób pogłębiając izolację tej grupy społecznej.
Jednak w praktyce likwidacja barier w przestrzeni publicznej nie oznacza, że seniorzy nie napotkają kolejnych przeszkód – tym razem w przestrzeni prywatnej. Choć likwidacja barier w przestrzeni wspólnej może stanowić istotny krok w kierunku poprawy jakości życia seniorów, to nie rozwiąże to ich wszystkich problemów jakie spotkają w życiu codziennym. W tym zakresie kolejne bariery mogą przykładowo generować – niesprawna służba zdrowia, trudne relacje rodzinne, czy problemy zdrowotne i finansowe.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
Społeczny monitoring dostępności przestrzeni publicznej
Jak rozwijać miasta, aby przestrzeń publiczna była przyjazna i dostępna dla wszystkich mieszkańców? Trzeba słuchać tych, którzy w nich mieszkają. Miasta są dla ludzi. Miasta bez barier – to miasta dostępne dla przedstawicieli wszystkich grup społecznych bez względu na wiek, czy niepełnosprawność. Obecnie starzejąca się populacja mieszkańców oraz wzmożona urbanizacja stanowią duże wyzwanie dla lokalnych władz samorządowych – w jaki sposób zapewnić dostępność przestrzeni publicznej?
Stale rosnąca liczba osób w wieku powyżej 60. roku życia sprawia, że nie będzie można pomijać obecności osób starszych w przestrzeni miejskiej. W tym zakresie seniorzy mają najczęściej podobne problemy jak osoby z niepełnosprawnościami, które wynikają z ograniczeń związanych z ich mobilnością i percepcją. Ponadto obie grupy społeczne chcą być traktowane podmiotowo oraz mieć świadomość, że ktoś się nimi interesuje i próbuje uwzględnić ich potrzeby.
Żyjemy w świecie korzyści. Dostępność to nie tylko obowiązek, ale i wartość. Tworzenie przestrzeni przyjaznych seniorom i osobom z niepełnosprawnościami, automatycznie sprawia, że stają się one bardziej przyjazne i dostępne dla wszystkich. Jest to szczególnie istotne wobec wyzwań związanych ze starzejącym się społeczeństwem. Stąd należy dążyć do tworzenia środowisk miejskich, w którym dostępność nie będzie jedynie hasłem, lecz realną wartością.
Obecnie dostępność ma coraz wyższą rangę. Wcześniej w przepisach prawnych nie było określonych kar finansowych za brak stosowania zasad dostępności przez samorządy – teraz może wiązać się to z sankcjami finansowymi. Dostępność nie miała też swojego gospodarza – teraz instytucje publiczne mają koordynatorów ds. dostępności. W tym zakresie osobom ze szczególnymi potrzebami przysługuje procedura wnioskowo-skargowa. Jednak bez zorganizowanej kontroli obywatelskiej – zmiany na rzecz zwiększenia dostępności przestrzeni publicznej będą zachodzić w zbyt wolnym tempie.
Wobec tego seniorzy mogą odegrać istotną rolę w społecznym mapowaniu barier utrudniających dostępność w ich najbliższym otoczeniu z perspektywy użytkowników. W ten sposób osoby starsze mogą domagać się respektowania swoich praw dotyczących zapewnienia dostępności przestrzeni miejskiej. Przy czym punktem wyjścia do wprowadzenia zmian powinna być rzetelna inwentaryzacja występujących barier w przestrzeni publicznej. Dzięki społecznemu monitorowaniu dostępności przestrzeni wspólnej, seniorzy będą mogli wpływać na poprawę eliminacji barier architektonicznych w miastach. Tego typu inicjatywa nie tylko poprawi jakość życia seniorów, ale także wzmocni ich pozycję w kształtowaniu polityk miejskich.
Jednak inicjatywa powinna wyjść bezpośrednio od środowiska osób starszych, które najlepiej znają swoje problemy i potrzeby w zakresie zapewnienia dostępności. W tym zakresie środowisko senioralne może samoorganizować się w ramach tworzonych klubów seniora, czy innych grup (samo)pomocowych lub grup wsparcia. Stąd grupy seniorów i osób z niepełnosprawnościami, mogą organizować wspólne spacery badawcze służące przeprowadzeniu społecznych audytów dostępności. Seniorzy mogą zbierać informacje dotyczące napotykanych barier, jak też dzielić się swoimi spostrzeżeniami oraz przekazywać lokalnym władzom gotowe raporty zawierające propozycje zmian. Seniorzy mogą też organizować spotkania z przedstawicielami lokalnych władz – aby dzielić się swoimi uwagami na temat potrzeb starszych mieszkańców.
W ten sposób środowiska senioralne będą mogły zgłaszać rozpoznane problemy z dostępnością w swoim najbliższym otoczeniu, takie jak – brak wind i podjazdów dla osób na wózkach, nieodpowiednio oznakowane schody, wąskie chodniki, czy brak oświetlenia. Przy czym w prowadzonych działaniach seniorzy będą mogli wykorzystać nowoczesne aplikacje mobilne ułatwiające zgłaszanie problemów. Dzięki nim będą mogli szybko i skutecznie informować władze lokalne o napotykanych barierach (np. przesyłając opisy i zdjęcia).
Należy być optymistą na początku, a krytycznym na końcu. Niestety postępująca komercjalizacja przestrzeni miejskiej sprawia, że wiele miejsc, które mogłyby być dostępne dla szerokiego ogółu mieszkańców – staje się ekskluzywnymi prywatnymi enklawami z ograniczonym dostępem.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
Seniorzy, jako liderzy zmian w zapewnianiu przyjaznej i dostępnej przestrzeni publicznej
Prawdziwym liderem przyszłości jest ten – kto widzi więcej niż inni. Patrzy dalej oraz dostrzega rzeczy – zanim inni je zobaczą. Wobec nowych wyzwań związanych z potrzebą zapewnienia osobom starszym przyjaznej i dostępnej przestrzeni miejskiej – istnieje potrzeba wykreowania lokalnych rzeczników interesów tej grupy społecznej. Jest to tym bardziej istotne, że w przypadku osób po 60. roku życia naturalny proces wymiany pokoleniowej jest utrudniony. Jednak jeżeli zostaną stworzone odpowiednie warunki, to pojawią się nowi liderzy, którzy będą inspirowali innych do działań partycypacyjnych – zgodnie z zasadą „nic o nas, bez nas”. Rola seniorów, jako liderów zmian w dostosowywaniu przestrzeni publicznych, jest niezwykle ważna, ponieważ pomagają oni tworzyć bardziej zrównoważone i włączające środowisko miejskie, z korzyścią dla całego społeczeństwa.
Jednak dla wielu osób starszych przejście na emeryturę to także okres, w którym muszą stawić czoła wyzwaniom związanym z problemami zdrowotnymi oraz potrzebą adaptacji do nowego trybu życia po zakończeniu kariery zawodowej. Na tym etapie pojawia się czas na emeryturę, ale także na zaangażowanie w życie społeczne. Pod tym względem seniorzy, ze względu na wieloletni bagaż doświadczeń życiowych, mają naturalne predyspozycje do pełnienia roli rzeczników – na zasadzie self-adwokatów. Ponadto seniorzy dysponując w większym stopniu wolnym czasem – stanowią często niewykorzystane zasoby aktywności obywatelskiej. W tym zakresie aktywizacja seniorów może obejmować uczestnictwo w wyborach samorządowych i do rad dzielnic, jak też udział w głosowaniu nad budżetem obywatelskim. Z drugiej strony ich zaangażowanie społeczne może dotyczyć przynależności do rad senioralnych, organizacji pozarządowych, klubów seniora, grup samopomocowych i grup wsparcia.
Program rozwoju miasta przyjaznego i dostępnego dla seniorów powinien służyć poprawie jakości życia osób starszych, jak też promować aktywne starzenie się. W związku z tym samorządy powinny wdrażać zasady zarządzania partycypacyjnego, opartego na przekazywaniu mieszkańcom coraz większych uprawnień dotyczących funkcjonowania miasta. Wobec tego seniorzy powinni mieć wpływ na proces minimalizacji barier w dostępie do przestrzeni publicznej. Osoby starsze najlepiej wiedzą, jakie przeszkody codziennie napotykają w przestrzeni publicznej. Dlatego mogą skutecznie identyfikować problemy związane z dostępnością. W tym zakresie seniorzy mogą zajmować stanowiska i proponować rozwiązania dotyczące zapewnienia dostępności przestrzeni miejskiej. Pod tym względem mogą uczestniczyć w konsultacjach związanych z projektowaniem przestrzeni publicznej, doradzając, co w ich otoczeniu wymaga dostosowania, aby lepiej służyło wszystkim mieszkańcom. Mogą też brać udział w kampaniach, które zwracają uwagę na znaczenie dostępności dla wszystkich grup społecznych.
W ten sposób seniorzy, uczestnicząc w podejmowaniu decyzji bezpośrednio ich dotyczących, będą czuć się bardziej współodpowiedzialnymi za wspólną przestrzeń publiczną. Przy czym udział osób starszych w kreowaniu polityki miejskiej może przynieść wiele korzyści zarówno im samym, jak i wszystkim mieszkańcom. Tego typu działania pomogą zwiększyć zaangażowanie i aktywność społeczną osób starszych, którzy mogą stać się siłą napędową pozytywnych zmian w przestrzeni miejskiej. W tym wypadku seniorzy – jako liderzy zmian, mogą angażować młodsze pokolenia do wspólnych działań, co sprzyja budowaniu więzi międzypokoleniowych.
Przy czym naturalnym rzecznikiem interesów osób starszych wobec administracji publicznej powinny być również organizacje pozarządowe działające na rzecz seniorów oraz osób z niepełnosprawnościami. Seniorzy mogą działać wspólnie z NGO, które zajmują się tematyką dostępności, aby wzmocnić swoje głosy i mieć większy wpływ na politykę miejską. Organizacje działające na rzecz seniorów mogą pełnić rolę rzecznika interesów osób starszych, wpływając na polityki lokalne dotyczące projektowania przestrzeni publicznych.
Seniorzy wiedzą, że istnieją organizacje strażnicze zajmujące się obywatelską kontrolą działań władz publicznych. Jako osoby cieszące się autorytetem, mogą angażować się w lobbing na rzecz rozwiązań poprawiających dostępność, współpracując z organizacjami pozarządowymi. Stąd organizacje typu watchdog, powinny zacząć również specjalizować się w zakresie inwentaryzacji przestrzeni publicznej pod kątem występowania barier ograniczających dostępność. Tym bardziej, że organizacje tego typu stanowią wprawdzie niewielkie środowisko, ale bardzo kompetentne i otwarte na nowe doświadczenia. W tym zakresie połączenie sił – to początek, zaś pozostanie razem – to postęp. Natomiast wspólna praca – to sukces.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
15. minutowe miasta - nowy kierunek planowania przestrzeni miejskiej przyjaznej dla seniorów
Koncepcja 15. minutowych szybkich miast to przyszłościowe podejście do planowania, które stawia ludzi i ich potrzeby w centrum uwagi, dążąc do poprawy jakości życia, zrównoważonego rozwoju oraz budowania bardziej spójnych, przyjaznych środowiskowo społeczności miejskich. Jest to odpowiedź na rosnące potrzeby związane z poprawą jakości życia mieszkańców miast – w szczególności seniorów, którzy skorzystają z możliwości łatwego dostępu do kluczowych usług i infrastruktury blisko domu. Punktem wyjścia do stworzenia przestrzeni przyjaznej starzeniu jest takie zaplanowanie systemu komunikacji miejskiej, aby ruch pieszy posiadał priorytet przed indywidualnym ruchem samochodowym. Ponadto zakłada również zmniejszenie konieczności przemieszczania się transportem publicznym – co może być korzystne dla osób o ograniczonej mobilności. Jest to tym bardziej istotne, że samochód jest jedynie narzędziem ułatwiającym pieszym przemieszczanie się. To nie za szybą samochodu – a podczas spaceru można nawiązać bezpośrednie relacje międzyludzkie. Stąd priorytetem powinna być przede wszystkim piesza i rowerowa mobilność – co wpłynie na zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, hałasu, czy obciążenie dróg.
15. minutowe miasta kładą nacisk na decentralizację usług i poprawę infrastruktury pieszej i rowerowej. W miastach projektowanych zgodnie z tą ideą dąży się do tworzenia niewielkich, samowystarczalnych osiedli lub dzielnic, w których seniorzy mogą łatwo dotrzeć do – przychodni, aptek, obiektów rekreacyjnych i zielonych przestrzeni, sklepów, kawiarni, bibliotek, czy innych miejsc oferujących aktywności skierowane do seniorów – bez konieczności korzystania z samochodu. Im bardziej te miejsca będą zintegrowane z lokalną przestrzenią, tym łatwiej seniorom będzie prowadzić niezależne życie.
Takie podejście zakłada stworzenie przestrzeni, w której codzienne potrzeby mieszkańców będą mogły być zaspokojone – w ciągu kwadransa spacerem lub jazdy rowerem od swojego miejsca zamieszkania. Tego typu wizja szybkich miast jest postrzegana jako sposób na poprawę jakości życia, promowanie zdrowego stylu życia i tworzenie bardziej zintegrowanych społeczności. Takim rozwiązaniem powinny być w szczególności zainteresowane władze samorządowe decydujące o tworzeniu wielofunkcyjnych samowystarczalnych dzielnic. Oznacza to przejście od konwencjonalnego wyznaczania odrębnych stref – mieszkalnych czy centrów handlowych, na rzecz tworzenia zintegrowanych przestrzeni miejskich sprzyjających lokalnej aktywności społecznej.
Przestrzenie publiczne w 15. minutowych miastach powinny być projektowane tak, aby można je było łatwo adaptować do różnych funkcji – od rekreacyjnych po kulturalne. Elastyczność przestrzeni zwiększy ich użyteczność oraz w większym stopniu zaangażuje seniorów w lokalne życie społeczne. Skrócenie dotarcia na miejsce oraz ułatwiony dostęp do różnych usług poprawią codzienny komfort życia osób starszych. Ponadto krótsze dystanse promują interakcje między mieszkańcami, co może przyczynić się do budowy silniejszych więzi społecznych. Takie podejście pozwoli seniorom przeznaczyć zaoszczędzony czas na aktywność społeczną oraz inne formy zajęć, które poprawią ich zdrowie i samopoczucie. W związku z tym jest to innowacyjny kierunek rozwoju miast, który ma szansę przyczynić się do poprawy jakości życia seniorów. Ponadto planowanie zgodne z koncepcją 15. minutowych miast sprzyja tworzeniu przyjaznych, zrównoważonych i dostępnych przestrzeni miejskich dla wszystkich pokoleń.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
Jak zapewnić dostępność przestrzeni publicznej dla seniorów? Potrzebne są zmiany na miarę kosmicznych wyzwań
Świat bez czarów – ale z pełną dostępnością
Dostępność będzie zmieniać naszą rzeczywistość. Nie potrzebujemy na nowo odkrywać Ameryki. To długotrwały proces, który dotyczy nas wszystkich. Obecnie miasta bez barier, to nie moda – to konieczność. Problemy związane z zapewnieniem dostępności będą się nasilać ze względu na zachodzące zmiany demograficzne. Już teraz miasta muszą zmierzyć się z wyzwaniem dotyczącym zapewnienia dostępności wspólnej przestrzeni publicznej dla osób po 60. roku życia.
Każdego dnia powinniśmy starać się, aby uczynić świat bardziej dostępnym. Jednak najpierw potrzebne będzie odczarowanie pojęcia „dostępność”. Dostępność to nie magia, ale konkretne rozwiązania oparte na świadomych działaniach oferujących lepszą jakość życia dla każdego. Czary nie są potrzebne, aby uczynić świat dostępnym dla wszystkich. Zamiast tego potrzebne są świadome działania – a nie magiczne rozwiązania.
Dostępność nie jest mitem, a rzeczywistością. Niestety w świadomości społecznej często jest postrzegana jako coś marginalnego, co dotyczy jedynie osób z niepełnosprawnościami. Jednak faktycznie dotyczy ona każdego z nas – zwłaszcza w kontekście starzenia się społeczeństwa. Dostępność ma wiele twarzy. W praktyce, ograniczenia w mobilności i percepcji, dotyczą szerokiej grupy osób ze szczególnymi potrzebami, w tym: osób starszych, otyłych, kobiet w ciąży, rodzin poruszających się z małymi dziećmi, osób z ciężkimi bagażami, czy cudzoziemców słabo znających język polski. Dlatego być może pojęcie „dostępność” należałoby zastąpić przez „dostosowanie”. W tym kontekście dostosowanie przestrzeni publicznej do potrzeb seniorów nabiera nowego znaczenia, ukierunkowanego na podniesienie jakości życia tej grupy społecznej. Dostępność oznacza zapewnienie tych samych możliwości wszystkim ludziom, bez względu na ich ograniczenia wewnętrze, zewnętrzne i zmieniające się okoliczności.
Dobrą okazją do odczarowania znaczenia „dostępności” i ogólnopolskiej debaty na ten temat, mogłoby być ustanowienie przez Senat RP roku 2025 „Rokiem Dostępności”. Z taką inicjatywą do Senatu RP zwróciły się Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych oraz inne organizacje społeczne. Szkoda, że ostatecznie idea ta nie spotkała się z akceptacją decydentów. Edukacja w tym zakresie i zmiana postaw społecznych mogłyby przyczynić się do tego, aby dostępność stała się naturalnym elementem każdej przestrzeni – nawet tej w kosmosie.
W jaki sposób interpretujemy dostępność przestrzeni, zazwyczaj zależy od tego z jakiego punktu widzenia ją obserwujemy – inaczej wygląda to z Ziemi, a inaczej z kosmosu. Punkt widzenia, zależy od punktu siedzenia. Być może decydenci potrzebują więcej czasu, aby spojrzeć na problem dostępności z innej perspektywy – dopiero, gdy sami wkroczą w wiek senioralny i ten problem będzie ich dotyczyć osobiście.
Nie pytaj, co dostępność może zrobić dla ciebie – zapytaj, co ty możesz zrobić dla dostępności?
Wszyscy mamy, mniejszy lub większy wpływ, na kształtowanie bardziej przyjaznej i dostępnej przestrzeni publicznej. Nie czekajmy, aż inni to zrobią za nas. Bądźmy aktywni i próbujmy nowych rzeczy nawet na skalę kosmicznych wyzwań. Nigdy nie jest za późno, aby wyruszyć po nową przygodę i nauczyć się nowych umiejętności.
Jeżeli chcemy zajść daleko – to potrzebujemy zobaczyć, jak inni tam doszli. W tym wypadku można nawiązać do słynnego przemówienia Johna F. Kennedy’ego, w którym wyznaczył ambitny cel narodowi amerykańskiemu – aby do końca dziesięciolecia umieścić człowieka na Księżycu i sprowadzić go bezpiecznie z powrotem na Ziemię. Porównanie przestrzeni ogólnomiejskiej do przestrzeni pozaziemskiej może okazać się ciekawą metaforą, zwłaszcza gdy rozważymy ją w kontekście kosmicznej dostępności.
Każdy z nas, niezależnie od roli społecznej czy zawodowej, może przyczynić się do budowania bardziej dostępnego i włączającego świata. Dostępność to wspólny wysiłek, a nie jedynie zadanie dla projektantów, urbanistów, czy samorządowców. Stąd potrzebne będzie wyznaczenie na najbliższą dekadę ambitnego programu służącego zapewnieniu wysokich standardów dostępności we wspólnej przestrzeni miejskiej (w 2025 roku kończy się rządowy Program Dostępność Plus). W tym zakresie istnieje potrzeba przekonania społeczeństwa do ponoszenia wysokich kosztów porównywalnych do tych związanych z podbojem kosmosu. Takie podejście podkreśli współodpowiedzialność całego społeczeństwa za budowanie świata dostępnego dla wszystkich – nie na dekady, a całe pokolenia.
Ludzie w kosmosie starzeją się wolniej
Zgodnie z teorią względności czas płynie w różnym tempie. Gdy coś się nam dłuży, to mamy wrażenie że czas płynie wolniej. Czas się nie śpieszy – to my nie nadążamy. Nigdy nie należy rezygnować z celu tylko dlatego, że jego osiągnięcie wymaga czasu i wysiłku. Odkładanie czegoś na później, to największy złodziej – kradnie nasz czas. A czas i tak upłynie. Można to zaobserwować na przykładzie astronautów podróżujących w kosmosie. Stąd przestrzeń kosmiczna może przyciągać seniorów choćby dlatego, że ludzie w kosmosie – starzeją się wolniej niż na Ziemi.
Zachowania ludzi różnią się znacznie w zależności od grupy wiekowej. Podobnie jak załogi statków kosmicznych, są często złożone z ludzi o różnych kompetencjach, wieku i pochodzeniu społecznym. Z kolei wspólna przestrzeń publiczna jest miejscem spotkań bardzo różnych grup społecznych – osób młodych i starszych, czy osób z niepełnosprawnościami.
Osoby starsze mają specyficzne potrzeby związane z przestrzenią, zarówno w sensie – fizycznym i psychologicznym – co może wpłynąć na sposób, w jaki adaptują się do nietypowego środowiska. Seniorzy nie żyją w zamkniętych enklawach. Należy przełamać stereotyp, że tylko – park, kościół czy ogródek działkowy – są miejscami przeznaczonymi do aktywności seniorów. Czy w takim razie, na przekór metryce, osoby w „srebrnym wieku” odnalazłyby się też na „srebrnym globie”?
To mały krok dla człowieka, ale wielki krok dla ludzkości
Razem budujmy świat bez barier, bardziej przyjazny i dostępny dla osób starszych. Dostępność jest jak stan umysłu. Rozpoczyna się od wzrostu świadomości i zrozumienia potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami, zaś kończy na konsekwentnym wprowadzaniu zmian – krok po kroku. Zróbmy mały krok w stronę zapewnienia dostępności przestrzeni publicznej dla wszystkich. Należy tego dokonać nie dlatego, że jest to łatwe – ale właśnie dlatego, że to trudne. Od tych, którzy wiele mogą, wiele się też wymaga.
Dostępność ma duży wpływ na to, jak doświadczamy otaczający nas świat. W środowisku miejskim krzyżują się bowiem interesy nie tylko seniorów, ale też innych grup społecznych. Pod tym względem otwarta przestrzeń wielkomiejska przypomina nieograniczoną przestrzeń kosmiczną. Jeżeli miasto funkcjonuje w niedostępnej przestrzeni – to stanowi to duże wyzwanie. Możemy narzekać, albo mieć realny wpływ na zmiany. Dlatego nie powinniśmy pytać się – czy da się to zmienić? Ale zastanowić się – jak to zrobić? Jeżeli już coś zmieniać, to tylko na lepsze.
Dostępność nie zna granic – tak jak podbój kosmosu
Wspólnie obserwujemy otaczający nas świat. W szczególności osoby starsze muszą zastanawiać się, na jakie przeszkody napotkają na swojej drodze i czy uda im się bezpiecznie je ominąć? Potrzebują też znaleźć informację o dogodnej dla siebie trasie pozwalającej dojść do celu podróży? Wobec tego dla części seniorów wkroczenie do przestrzeni publicznej – przypomina podbój kosmosu.
Dostosowanie przestrzeni do potrzeb wszystkich użytkowników będzie stanowić ogromne wyzwanie. W przestrzeni publicznej niektóre grupy społeczne, takie jak seniorzy i osoby z niepełnosprawnościami, mogą poczuć się wykluczone – jeśli przestrzeń nie będzie zaprojektowana zgodnie ze standardami dostępności. Z kolei w przestrzeni kosmicznej ograniczenia związane z mobilnością częściowo wyrównują się dla jej wszystkich użytkowników, ze względu na odmienne warunki niż te które panują na Ziemi.
Astronauci muszą radzić sobie z brakiem grawitacji, co wpływa na ich ograniczone ruchy i potrzebę użycia specjalistycznego sprzętu – aby móc wykonywać codzienne czynności. Podobnie na Ziemi osoby starsze z ograniczeniami ruchowymi mogą potrzebować specjalnych udogodnień w przestrzeni miejskiej – podjazdów, wind, szerokich chodników, ławek do odpoczynku – aby poruszać się samodzielnie.
Kosmos jest miejscem, gdzie zagrożenie jest stałą rzeczywistością, a utrzymanie życia wymaga ciągłej ochrony i kontroli. W przestrzeni publicznej również istnieje potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa w postaci – dobrego oświetlenia, monitoringu, czy bezpiecznego przejścia dla pieszych. Oba te środowiska wymagają kreatywnych rozwiązań i uwzględnienia specyficznych potrzeb, aby każdy użytkownik – czy to na Ziemi, czy w przestrzeni kosmicznej – mógł czuć się bardziej komfortowo i bezpiecznie.
Zapotrzebowanie na dostępną przestrzeń ma wpływ na zachowanie się seniorów
Seniorzy odczuwają większe zapotrzebowanie na stabilizację i przestrzeń, w której będą czuć się bezpiecznie. Tworzenie włączających przestrzeni publicznych, które promują integrację społeczną, może pomóc przeciwdziałać poczuciu wykluczenia. Z kolei w kosmosie poczucie izolacji jest silnym doświadczeniem, ze względu na oddalenie od Ziemi i ograniczone kontakty społeczne. Z wiekiem wiele osób doświadcza ograniczeń w mobilności i percepcji, które mogą być bardziej odczuwalne podczas poruszania się w przestrzeni publicznej. Seniorzy preferują przyjazną i dostępną przestrzeń publiczną, w której łatwiej można się poruszać – wyposażoną w poręcze, uchwyty, czy technologie wspierające. Zachowania seniorów mogą również odzwierciedlać ich ostrożność i skłonność do unikania ryzyka w obawie przed urazami. Natomiast w kosmosie każdy zasób – od tlenu po zapasy żywności – musi być optymalnie zarządzany, ponieważ jest ograniczony. Podobnie w przestrzeni publicznej dostęp do – infrastruktury, terenów zielonych czy tras linii komunikacji miejskiej – musi być optymalnie zaplanowany, aby zaspokajać potrzeby nie tylko seniorów, ale też wszystkich innych użytkowników.
Z kolei załogi statków kosmicznych muszą dostosować się do bardzo ograniczonej przestrzeni kabiny, gdzie każdy centymetr musi być efektywnie wykorzystany. Podobnie przestrzeń wielkomiejska, zwłaszcza w zatłoczonych obszarach, może być równie ograniczona. Starsze osoby w kosmosie będą preferować bardziej zorganizowane, rutynowe otoczenie, które zapewni im poczucie bezpieczeństwa i kontrolę nad codziennymi czynnościami. W obu przypadkach planowanie przestrzeni, z uwzględnieniem potrzeb użytkowników jest kluczowe, aby umożliwić wszystkim sprawne poruszanie się i funkcjonowanie.
Seniorzy mogą wykazywać większą potrzebę stabilności emocjonalnej. Stąd potrzeba harmonii i zrozumienia, aby wszyscy mogli skutecznie współpracować i funkcjonować we wspólnej ograniczonej przestrzeni. W przypadku statku kosmicznego, gdzie presja psychiczna może być wysoka, ich zachowania mogą być bardziej zorientowane na utrzymanie harmonii, ciszy i rutyny – co może wpływać na dynamikę interakcji w załodze. Stąd seniorzy mogą cenić sobie więcej prywatnej przestrzeni w zamkniętym środowisku statku. To pragnienie może wynikać z potrzeby intymności i zachowania własnych rytuałów dnia codziennego. Takie podejście może różnić się od zachowania młodszych astronautów, którzy będą mogli lepiej tolerować bliską obecność innych osób.
Eksploracja przestrzeni publicznej – misja dostępna dla seniorów
Seniorzy rzadziej wchodzą w interakcje z innymi grupami społecznymi oraz mogą wykazywać mniejszą chęć badania nieznanych otwartych przestrzeni publicznych. Seniorzy, osoby z niepełnosprawnościami lub nowi mieszkańcy, mogą spostrzegać przestrzeń wielkomiejską – jako coś trudnego do zrozumienia lub eksploracji. Dla części seniorów przestrzeń publiczna – podobnie jak kosmos – może okazać się miejscem, w którym trzeba nauczyć się poruszać oraz potrafić dostosować się do specyficznych warunków.
W czasie przemieszczania się w przestrzeni każdy szuka punktów orientacyjnych oraz potrzebuje sprawnego systemu do komunikowania się, które pomogą znaleźć trasę i dotrzeć bezpiecznie do wyznaczonego punktu końcowego. Podobnie astronauci w kosmosie muszą radzić sobie z nowymi wyzwaniami i odmiennymi warunkami, do których przyzwyczaili się na Ziemi. W kosmosie współpraca i efektywna komunikacja są kluczowe dla przetrwania i sukcesu misji. Analogicznie w miastach różne grupy społeczne muszą współpracować i respektować zasady wspólnego użytkowania przestrzeni, co może obejmować korzystanie z – wyznaczonych tras pieszych i linii komunikacji miejskiej, czy dostępnych miejsc parkingowych.
Dostępność wymaga innowacyjnego zarządzania przestrzenią miejską
Miasta powinny nadążać za zachodzącymi zmianami. Miasta tworzą ludzie, a ludzie są niecierpliwi. Polityka miejska musi ewoluować, aby sprostać wyzwaniom związanym z procesem starzenia się społeczeństwa. Stąd często oczekiwania seniorów wobec decydentów mogą przybierać charakter roszczeniowy. Pod tym względem użytkownicy przestrzeni publicznej chcą szybkich zmian. Natomiast samorządy żyją kadencjami i są ograniczone rokiem budżetowym. Takie podejście będzie wymagało wprowadzenia zmian w przestrzeni miejskiej, a nie samej zmiany grupy społecznej.
W tym zakresie można wykorzystać elementy zwinnego zarządzania, które zakłada nowoczesne podejście do zarządzania projektami oraz szybkie reagowanie na zmieniające się potrzeby i okoliczności. Tego typu podejście do zarządzania sprawdzi się również podczas wypraw kosmicznych. Metodologia zarządzania zakłada uzyskiwanie szybkiej informacji zwrotnej oraz ciągłe doskonalenie. Polega na stawianiu małych kroków i ciągłym sprawdzaniu, czy zaplanowane działania idą we właściwym kierunku. Ponadto zakłada elastyczność i adaptacyjność do zmieniających się warunków wewnętrznych i zewnętrznych, a tym samym szybsze reagowania na zmieniające się potrzeby mieszkańców. Ważnym elementem zwinnego zarządzania przestrzenią publiczną będzie ciągłe doskonalenie na podstawie wyników z przeprowadzanych cyklicznych ewaluacji.
Dwa różne światy – technologia ta sama
Należy podejmować działania w teraźniejszości z myślą o przyszłości dostępności miast. Analogowe miasta przeszłości przekształcą się w miasta inteligentne (Smart City). Projektowane miasta przyszłości będą powszechnie wykorzystywać innowacyjne technologie zastrzeżone obecnie na potrzeby programów kosmicznych. Technologie pomagające astronautom w poruszaniu się w przestrzeni kosmicznej można będzie zaadaptować na potrzeby seniorów. Podobnie jak technologie kosmiczne są niezbędne do funkcjonowania we wszechświecie, tak w przestrzeni publicznej mogą one ułatwić życie jej użytkownikom. Przykładowo nowoczesne technologie pozwalają seniorom, a także osobom z niepełnosprawnościami, na bezpieczne życie we własnych domach dzięki monitorowaniu ich stanu zdrowia i szybkiej reakcji w razie potrzeby. Tego typu udogodnienia pomagają wszystkim w nawigacji po mieście, znajdowaniu dostępnych tras czy informowaniu o występujących barierach architektonicznych. Inteligentne systemy miejskie, aplikacje do nawigacji czy technologie wspomagające mogą pomóc seniorom w pełnym uczestnictwie w życiu miejskim.
W dzisiejszych czasach osoby starsze są bardziej aktywne i zaangażowane w różnorodne formy rozwoju niż seniorzy w poprzednich pokoleniach. Często korzystają z nowoczesnych technologii, podróżują, angażują się w wolontariat, czy chcą uczyć się nowych umiejętności. W dobrze zarządzanym mieście żadna grupa społeczna nie powinna być pominięta. Jednak technologie nie powinny być czynnikiem wykluczającym seniorów ze względu np. na niskie kompetencje cyfrowe. Nowoczesny sprzęt to wciąż tylko narzędzie – najważniejsi są ludzie.
Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier
