Jak rozwijać miasta bez barier, aby były dostępne dla ludzi? Trzeba słuchać tych, którzy je tworzą. Miasta są dla ludzi. Miasta bez ludzi, to tylko – budynki, ulice i puste przestrzenie. Dostępność jest procesem, który dotyczy nas wszystkich. Miasto bez barier oznacza zapewnieni dostępności przestrzeni publicznej, transportu publicznego i budynków. Dostępność to również usuwanie barier mentalnych i panujących stereotypów wokół niepełnosprawności. Tym bardziej, że miejsca przyjazne osobom z niepełnosprawnościami są jednocześnie przyjazne podróżnym z dużymi bagażami, seniorom czy rodzinom z małymi dziećmi – czyli osobom w każdym wieku. W tym zakresie potrzebna jest kontrola obywatelska dostępności w przestrzeni publicznej. Bez monitoringu społecznego zmiany związane ze zwiększeniem dostępności w przestrzeni publicznej będą mniej efektywne.

Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom w dniu 14 lutego 2024 r. Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych (FLOP) i Polski Związek Niewidomych Okręg Lubelski, zorganizowali spacer badawczy na terenie niedawno otwartego Dworca Lublin. Celem wizyty na dworcu metropolitarnym PKS w Lublinie było przeprowadzenie audytu zapewnienia dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami, w szczególności osób słabowidzących i niewidomych. W monitoringu wzięli również udział przedstawiciele: Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (LPnRD), Integracyjnego Klubu Aktywnej Rehabilitacji i Sportu Niewidomych “IKAR”, Fundacji Szansa – Jesteśmy Razem (biuro Lublin) oraz Altix Sp. z o.o. Oddział Lublin.

Osoby ze szczególnymi potrzebami mają prawo do żądania zapewnienia dostępności w miejscach publicznych. Chcą być traktowane podmiotowo oraz mieć świadomość, że ktoś się nimi interesuje i próbuje uwzględnić ich potrzeby. Polska w 2012 r. ratyfikowała Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, a tym samym zobowiązała się do podejmowania inicjatyw na rzecz poprawy dostępności przestrzeni publicznej. Tym bardziej, że w praktyce ograniczenia osób z niepełnosprawnościami najbardziej są widoczne w przestrzeni miejskiej. Jest to obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb i poprawy jakości życia wszystkich mieszkańców. Dla osób z niepełnosprawnościami szczególnie ważna jest możliwość samodzielnego poruszania się w przestrzeni publicznej. Stąd punktem wyjścia do projektowania systemu komunikacji miejskiej powinno być uwzględnienie priorytetowej roli transportu publicznego, który jest często jedynym środkiem komunikacji dla osób ze szczególnymi potrzebami. Jednak zintegrowany transport miejski, to nie tylko zbiorowy transport publiczny, ale także – transport prywatny, czy ruch pieszy.

Jednak obowiązujące przepisy prawne i normy techniczne nie zawsze oznaczają pełną użyteczność rozwiązań dla osób z niepełnosprawnościami. W tym zakresie istotnym problemem są mało efektywne mechanizmy kontrolne przestrzegania przepisów związanych z dostępnością przy realizacji inwestycji budowlanych. W konsekwencji obiekty zaprojektowane i wybudowane zgodne z prawem budowlanym nie zawsze są całkowicie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami. W wielu przypadkach standardy dostępności będą stawiały wymagania wyższe niż te, które wynikają z aktualnych przepisów prawnych. W tym wypadku standardy często wyprzedzają przepisy prawne. Aby temu przeciwdziałać, coraz więcej miast w Polsce wprowadza standardy dostępności przestrzeni miejskiej dla osób z niepełnosprawnościami. Tego typu standardy zawierają ujednolicony zbiór wytycznych, które mają znaleźć zastosowanie zarówno w planowaniu, projektowaniu i realizowaniu nowych inwestycji, modernizacji czy przebudowie przestrzeni i obiektów już istniejących. Tak, aby były one dostępne na każdej płaszczyźnie: architektonicznej, komunikacyjnej i informacyjnej. Wypracowane standardy stosują w Polsce m.in.: Gdynia, Wrocław, Warszawa, Poznań, Konin i Sopot. Jeżeli już coś zmieniać, to tylko na lepsze.