Trwa kampania społeczna „NGO bez barier” w ramach projektu pt. „Lubelscy Liderzy Dostępności”, sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030. Projekt jest realizowany przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych. Celem projektu jest wzmocnienie pod względem strategicznym rozwoju Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (LPnRD), które jest płaszczyzną współpracy na rzecz zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w woj. lubelskim.

Dwa różne światy – technologia AI ta sama

Każda rewolucja technologiczna otwiera nam nowe perspektywy – ale też stawia nowe wyzwania. Przyszłość sztucznej inteligencji (AI) już się zaczęła. Jeszcze do niedawna AI kojarzyła się nam głównie z filmami i literaturą fantastyczno-naukową. Za ojca AI powszechnie uważa się brytyjskiego matematyka Alana Turinga, który podczas II wojny światowej pomógł złamać kod niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”. Jego prace na temat obliczeń stanowią podstawę współczesnej informatyki i teorii związanej ze sztuczną inteligencją. Obecnie znaczenie AI można porównać do skutków rewolucji przemysłowej, czy wynalezienia prądu lub bomby atomowej. AI potrafi analizować świat wokół siebie, przyswajać i uczyć się, jak też podejmować szybkie decyzje na podstawie uzyskanych danych. AI umie wyciągać wnioski i dostosowywać swoje działania tak, aby zawsze móc wykonać powierzone zadanie. Sprawia wrażenie, że zna się na wszystkim – i zawsze ma gotową odpowiedź. Jednak AI potrzebuje wcześniej danych, które muszą być odpowiednio przetworzone.

Powoli ludzie będą musieli zacząć przyzwyczajać się do tego, że nie są już sami w zdominowanym do tej pory przez nich świecie. Obok siebie zaczynają funkcjonować dwa różne światy – maszyny i ludzie. Przy czym AI znacznie wyprzedza inne znane technologie – coraz bardziej zaczyna „myśleć” jak żywy człowiek. Potrafi uczyć się na własnych błędach. Narzędzia AI potrafią działać w taki sposób – w jaki wcześniej nie potrafił człowiek. AI stał się superumysłem, który pod względem zdolności poznawczych przewyższa człowieka niemal w każdej dziedzinie. To kwestia czasu, kiedy AI zacznie samodzielnie podejmować decyzje bez potrzeby interwencji człowieka. Stąd powoli zaczyna zacierać się różnica między sztuczną inteligencją a człowiekiem. Tym samym technologia AI staje się pomostem łączącym dwa różne światy – maszyn i ludzi. Jednak jeszcze otwartym zagadnieniem pozostają nieprecyzyjne regulacje prawne dotyczące wykorzystania AI w różnych dziedzinach życia, w tym ustalanie praw autorskich.

AI będzie zmieniać świat, jaki do tej pory znaliśmy – ale czy na lepszy?

Przeszłość kształtuje naszą teraźniejszość. Teraźniejszość jest praktycznie jedyną chwilą, na którą mamy jakiś wpływ. Ostatni globalny kryzys światowy w 2020 r., wywołany pandemią COVID-19, przyspieszył niemal o całą dekadę proces rewolucji cyfrowej. Ograniczenia sanitarne spowodowały, że większość kontaktów międzyludzkich musiała zostać przeniesiona do świata cyfrowego. Z powodu pandemii COVID-19 wiele instytucji publicznych, NGO i przedsiębiorstw zostało zmuszonych do przejścia na pracę zdalną oraz ograniczenia do minimum kontaktów „twarzą w twarz”. Skutki globalnych ograniczeń społeczno-gospodarczych sprawiły, że ludzie stali się na czas trwania światowej epidemii – osobami ze szczególnymi potrzebami. Stąd dla większości osób przebywających w izolacji, korzystanie z dostępnych produktów i usług cyfrowych stanowiło często jedyny sposób kontaktowania się ze światem zewnętrznym.

Upowszechnienie AI stanowi kolejny etap transformacji cyfrowej. Pod tym względem AI zmienia sposób, w jaki możemy uzyskać dostęp do treści cyfrowych. Doprowadziło to do sytuacji, że obecnie to co nie jest wirtualne – jest nierealne. Jeżeli chcemy się szybko więcej o kimś czegoś dowiedzieć – to najpierw poszukujemy informacji o tej osobie w Internecie. Jeżeli ich tam nie znajdziemy, to zaczynamy nabierać podejrzeń.

AI w służbie dostępności, to nie wizja przyszłości – to rzeczywistość

Dostępna przyszłość zaczyna się dziś – a nie jutro. Obecnie technologia AI zmienia sposób, w jaki możemy pomóc osobom z niepełnosprawnościami – tu i teraz, a nie kiedyś. Technologie wspomagające dostępność stają się coraz bardziej zaawansowane dzięki integracji ze sztuczną inteligencją. Wykorzystując adaptacyjne technologie AI ma duży potencjał do zrewolucjonizowania nie tylko świata cyfrowego w zakresie dostępności. AI może pełnić funkcję osobistego asystenta osoby z niepełnosprawnością, który nigdy nie śpi i wykonuje swoją pracę 24 godz. na dobę przez 7 dni w tygodniu (24/7). Jednak dostępność to nie tylko kwestia kodu i algorytmu. To przede wszystkim odpowiedzialność za to, jaką przyszłość zbudujemy przyszłym pokoleniom. AI ma wspierać – a nie wyręczać w tworzeniu świata dostępnego dla wszystkich.

AI potrafi tłumaczyć, czytać i analizować – szybciej niż kiedykolwiek będzie mógł to zrobić człowiek. Napisy pomagają nie tylko osobom głuchym – ale też tym, którzy oglądają film bez dźwięku. Otwierają się nowe możliwości komunikacji dla osób z zaburzeniami mowy. Obecnie bez problemu możemy zamieniać słowa na tekst – co może okazać się pomocne dla osób z dysleksją. Powszechnie stosowane są systemy rozpoznawania i sterowania głosem. Głosy generowane przez AI zrewolucjonizowały dostępność dla użytkowników z dysfunkcją wzroku – przekształcając tekst w mowę brzmiącą w sposób naturalny. Polecenia głosowe zmieniły sposób, w jaki korzystamy z urządzeń bez potrzeby użycia rąk. Narzędzia do tłumaczeń oparte na AI sprawiają również, że tłumaczenia są dostępne w różnych językach obcych w czasie rzeczywistym, a nawet w niedalekiej przyszłości powszechnie będą dostępne tłumaczenia na język migowy. AI robi także postępy w zakresie udzielania pomocy osobom z niepełnosprawnością ruchową. Inteligentne wózki wykorzystują czujniki AI, aby omijać przeszkody. Dzięki temu AI ma szansę stać się jednym z kluczowych sojuszników człowieka w budowaniu świata bez barier.

Ale tam, gdzie technologia AI wchodzi w relację z ludźmi, szczególnie z osobami z niepełnosprawnościami, nie wystarczy zachwyt nad innowacyjnymi rozwiązaniami. Na razie AI nie jest jeszcze w stanie samodzielnie rozwiązywać za nas wszystkich problemów związanych z dostępnością. Technologia potrzebuje kontekstu i etycznego kompasu. I tutaj wkraczają NGO. Organizacje społeczne pełnią ważną rolę na styku technologii i dostępności – są nie tylko odbiorcami, ale też aktywnymi współtwórcami AI. Stanowią pomost między światem nowoczesnych technologii – a codziennym życiem. Przekładają język innowacji na język potrzeb i doświadczeń osób ze szczególnymi potrzebami. NGO nie tylko testują narzędzia AI w realnych warunkach, ale są też przewodnikiem osób z niepełnosprawnościami po świecie nowoczesnych technologii. W tym zakresie NGO uczą osoby z niepełnosprawnościami korzystania z nowych narzędzi, ale też uczą twórców AI, jak tworzyć włączające rozwiązania. Stąd NGO mają do odegrania kluczową rolę w tym, aby super zaawansowana technologia nie tylko była sama dostępna – ale też pomagała ludziom budować świat bez barier.

Więcej na: www.liderzydostepnosci.pl/ngo-bez-barier/