Trwa kampania społeczna „NGO bez barier” w ramach projektu pt. „Lubelscy Liderzy Dostępności”, sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030. Projekt jest realizowany przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych. Celem projektu jest wzmocnienie pod względem strategicznym rozwoju Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (LPnRD), które jest płaszczyzną współpracy na rzecz zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w woj. lubelskim.

Otwieramy oczy na dostępność

Dostępność dotyczy nas wszystkich – to nie temat dla wybranych. To nie teoria a codzienność i test naszej dojrzałości, jako społeczeństwa. Dostępność nie wyklucza – dostępność włącza. To umiejętność reagowania na zmieniające się potrzeby. Dostępność oznacza zapewnienie tych samych możliwości wszystkim ludziom, bez względu na ich ograniczenia wewnętrze, zewnętrzne i zmieniające się okoliczności. Dostępność ma wiele twarzy – stawia na różnorodność. Zaczyna się od drugiego człowieka – każdy z nas jest inny, wszyscy jesteśmy równi. Dostępność wpływa na jakość życia ludzi, umożliwiając im aktywne uczestnictwo w życiu społecznym i zawodowym. Podniesienie jakości życia wymaga całościowego i systemowego podejścia, które uwzględnia różnorodne aspekty życia. Tylko w ten sposób możemy zbudować społeczeństwo, w którym nikt nie pozostanie z tyłu.

I rzeczywiście – musi pojawić się świadomość, że ktoś tego potrzebuje. Ale czy to wystarczy? Nie. Bo od myślenia do działania jest długa droga i kręta, czasem kosztowna z kilkoma punktami przystankowymi. Ale zawsze wymagająca konsekwencji w działaniu. To droga do celu – jakim jest świat bez barier. Mamy do niego nieustannie dążyć. Na pewno się tam dostaniemy, jeśli tylko będziemy szli dość długo. I choć brzmi to jako coś oczywistego, to rzeczywistość często bywa daleka od tej wizji. Dlatego każda interwencja na rzecz dostępności – to cegiełka w budowaniu społeczeństwa włączającego.

Dostępność to podróż, która nie ma początku i końca

Świat się zmienia, ale ludzie pozostają tacy sami. Kształtowanie dostępnej przyszłości to inspirujący cel. Dostępność to nieustająca podróż – a nie cel sam w sobie. Jest to podróż, która nie ma początku i końca. Do dostępności prowadzi wiele dróg. Jednak nie ma jednej wydeptanej ścieżki prowadzącej na skróty do celu. Dostępność to – dwukierunkowa ulica. Ważne jest, abyśmy wszyscy byli świadomi tej podróży. Nie zawsze cel uświęca środki. Cel nie jest najważniejszy. Możemy go zmienić w każdej chwili. Najważniejsza jest droga, która prowadzi do celu. Uznając dostępność za podróż, a nie cel – zyskujemy elastyczność i gotowość do ciągłego uczenia się oraz dostosowywania się do zmieniającego się świata. Nie rezygnujmy z tej podróży. To co nauczymy się po drodze w dochodzeniu do celu – to pozostanie w nas. Cel to tylko chwila. Nauka pozostaje na całe życie.

Dostępność jest jak stan umysłu. Rozpoczyna się od wzrostu świadomości i zrozumienia potrzeb osób z niepełnosprawnościami, zaś kończy na konsekwentnym wprowadzaniu zmian – krok po kroku. Bez względu na długość drogi – każdy krok ma znaczenie. Zmiana zaczyna się od świadomości, ale na niej nie może się kończyć. Świadomość to punkt wyjścia. To wtedy przestajemy myśleć o dostępności jako o czymś „dla innych” i zaczynamy rozumieć, że dotyczy nas wszystkich. Bo każdy z nas może w pewnym momencie życia znaleźć się w sytuacji ograniczonej sprawności – tymczasowej lub trwałej.

Zmiana jest możliwa wtedy, gdy łączy się ludzi, a nie tylko procedury. Dostępność dla coraz większej grupy osób z niepełnosprawnościami jest warunkiem samodzielnego życia. Codzienną walką, która zaczyna się od wyjścia z domu – a kończy na próbach uczestniczenia w życiu społecznym i zawodowym. W tym zakresie osoby z niepełnosprawnościami chcą być traktowane podmiotowo oraz mieć świadomość, że ktoś się nimi interesuje i próbuje uwzględnić ich potrzeby. W świecie pełnym podziałów dostępność może stać się obszarem prawdziwego współdziałania. Ale tylko wtedy, gdy przestaniemy traktować ją jako zadanie „do odhaczenia” – a zaczniemy jako wspólne zobowiązanie.

Dlatego potrzebna jest zmiana sposobu myślenia NGO o dostępności. Sektor pozarządowy powinien widzieć w dostępności nie tylko zestaw obowiązków. W tym zakresie NGO powinny być powszechnie utożsamiane z przestrzeganiem zasad dostępności, nie tylko z powodu przepisów prawnych – ale dlatego, że organizacje prospołeczne powinny same o dostępność zabiegać.

Dostępność to modne hasło – czy realna zmiana?

W ostatnich latach rzeczywiście możemy mówić o pewnym przełomie. Nie da się ukryć – dostępność stała się modna. Zmiana już się dzieje. Filozofia dostępności to myślenie uniwersalne, ale praktyka zaczyna się lokalnie. I to od nas zależy, czy zostanie tylko modnym hasłem. Ale czy moda to coś złego? Niekoniecznie. Jeśli na tym się zatrzymamy – tak. Ale jeśli potraktujemy modę jako punkt wyjścia do głębokiej transformacji – może stać się impulsem do zmiany. Początkiem głębszej refleksji i zaproszeniem do działania. Ważne aby za tą modą szła rzeczywista zmiana. Problem pojawia się wtedy, gdy kończy się tylko na deklaracjach.

Dostępność nie jest dana raz na zawsze. Realna zmiana wymaga czegoś więcej niż modnego hasła. To również gotowość do autorefleksji. NGO uczą się na błędach. Często mają odwagę, aby powiedzieć „nie wiemy, uczymy się” – i szukać wsparcia u ekspertów. Nie boją się przyznać, że jeszcze wszystkiego nie wiedzą – bo prawdziwa dostępność to ciągły proces, a nie jednorazowa akcja. Jednak nie każda organizacja ma wystarczające zasoby i kompetencje, aby wdrażać samodzielnie zasady dostępności. Wiele z nich potrzebuje wsparcia – nie tylko finansowego, ale też merytorycznego i organizacyjnego.

Dostępność to nie tylko kwestia fizycznych barier. Zapewnienie dostępności to również usuwanie barier mentalnych i panujących stereotypów. To, co robimy, ma na celu nie tylko usunięcie przeszkód, ale także zmianę postaw. To nie tylko codzienna walka o konkretne zmiany, ale także o świadomość społeczną i zrozumienie, że dostępność jest wartością – a nie przywilejem. To przede wszystkim chęć zrozumienia i otwartość na drugiego człowieka. To zobowiązanie do budowania świata, w którym dostępność staje się normą – a nie wyjątkiem. Nie prośmy o dostępność – twórzmy ją razem.

Więcej na: www.liderzydostepnosci.pl/ngo-bez-barier/