Trwa kampania społeczna „NGO bez barier” w ramach projektu pt. „Lubelscy Liderzy Dostępności”, sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030. Projekt jest realizowany przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych. Celem projektu jest wzmocnienie pod względem strategicznym rozwoju Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (LPnRD), które jest płaszczyzną współpracy na rzecz zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w woj. lubelskim.

Nie wystarczy robić swoje – trzeba łączyć siły

Świat bez barier to świat lepszy dla każdego. Potrzeba zapewnienia dostępności nie dotyczy jednej grupy społecznej – to sprawa dla całego społeczeństwa. Obecnie potrzebna jest świadoma transformacja procesu wdrażania dostępności, która będzie wymagać czasu i zaangażowania wielu interesariuszy. Czy zatem warto podejmować wspólny wysiłek na rzecz zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami? Tak, ale bez współpracy partnerskiej nie ruszymy z miejsca. Należy zmienić sposób myślenia o dostępności jako o indywidualnym podejściu – na rzecz współpracy partnerskiej, które przekształcą teorię w praktykę a marzenia w rzeczywistość.

Stąd proces tworzenia partnerstwa na rzecz dostępności może okazać się bardziej skutecznym narzędziem zmian. Zamiast działać oddzielnie, sygnatariusze partnerstwa mogą stać się częścią skoordynowanej sieci współpracy. W szczególności dotyczy to partnerstwa międzysektorowego, które stanowi głos wspólny – znacznie silniejszy i trudniejszy do zlekceważenia niż głos pojedynczego sektora. Do tej pory sektory – publiczny, prywatny i pozarządowy – podchodziły oddzielnie do procesu wdrażania dostępności. Jednak bez wspólnego wysiłku międzysektorowego, wdrażanie dostępności będzie fragmentaryczne – a tym samym mniej skuteczne. Dopiero połączenie potencjałów trzech sektorów wywoła efekt synergii – a tym samym stworzy efektywny system wdrażania dostępności.

Międzysektorowe partnerstwo na rzecz dostępności można porównać do łańcucha dostępności. Łańcuch jest tak mocny, jak jego najsłabsze ogniwo. Każdy sektor ma do odegrania swoją ważną rolę – żadnego nie można pominąć. Tylko w modelu „trzech nóg” uda się osiągnąć trwałe efekty w rozwoju dostępności. Jednak bez jasnych regulacji prawnych i mechanizmów egzekwowania wdrażania dostępności – trudno będzie mówić o systemowych zmianach. Małe szanse są często początkiem wielkich przedsięwzięć. Wygrywają ci – co nigdy nie odpuszczają. Ci, co odpuszczają – nigdy nie wygrają. Jeżeli już coś wspólnie zmieniać, to tylko na lepsze.

Każdy z partnerów powinien znać swoją rolę – tak jak w mrowisku

Kto powinien odpowiadać za dostępność w partnerstwie? Odpowiedź jest tylko jedna – wszyscy. Dostępność wymaga, aby każdy z partnerów myślał o niej – jako o całości. Każdy z nich powinien na takich samych zasadach wnosić zasoby i doświadczenie. W dobrze zorganizowanym partnerstwie powinny być też jasno określone role – tak jak w mrowisku, gdzie każda mrówka zna swoje prawa i obowiązki.

Prawdziwa dostępność, a nie tylko deklarowana, powstaje wtedy – gdy zbuduje się pomost między istniejącym systemem a życiem codziennym. W tym zakresie jedną z kluczowych ról w partnerstwie na rzecz dostępności mają do odegrania organizacje pozarządowe. Tutaj rola NGO wydaje się nieoceniona. To NGO przypominają – dla kogo dostępność jest naprawdę ważna i dlaczego nie można jej odkładać na później? NGO najczęściej nie zatrzymują się po napotkaniu pierwszej przeszkody – ale szukają możliwości pokonania barier lub … ich obejścia. Ta elastyczność w połączeniu ze społeczną wrażliwością sprawiają, że są nie tylko pożądanym partnerem – ale często inicjatorami nawiązania współpracy. Stąd NGO są ważnym ogniwem integrującym współpracę międzysektorową. Wnoszą do partnerstwa nie tylko wiedzę – ale też kulturę dialogu i partycypacji. Wobec tego mają predyspozycje do pełnienia w partnerstwie roli lidera oraz łącznika między różnymi sektorami.

Jeżeli porównać partnerstwo do żywego organizmu – to NGO będą jego sercem. Organizacje działają w sposób niestandardowy – co może okazać się ich atutem. NGO mają też wiedzę i doświadczenie – jak pracować z osobami z niepełnosprawnościami? NGO pełnią też ważną funkcję kontrolną – monitorują wdrażanie standardów dostępności, identyfikują luki i proponują działania naprawcze. Ale przede wszystkim zadają właściwe pytania – takie, które dotykają prawdziwego sensu dostępności. NGO mają też często gotowe scenariusze działania i są skłonne dzielić się wiedzą z innymi. Dlatego NGO stanowią ważne ogniwo w łańcuchu dostępności, które wykracza poza realizację zadań zlecanych przez podmioty publiczne. W tym zakresie istotne znaczenie ma praktyczne doświadczenie NGO dotyczące wspierania osób z niepełnosprawnościami, którego nie da się zastąpić żadną ekspertyzą.

Obecnie stosowane rozwiązania systemowe dotyczące dostępności, koncentrują się głównie na podmiotach publicznych. Wobec tego kolejnym istotnym czynnikiem ułatwiającym współpracę międzysektorową jest duże doświadczenie merytoryczne administracji publicznej we wdrażaniu dostępności. Może to stanowić wspólny mianownik działań podejmowanych w ramach partnerstwa. Ponadto podmioty publiczne posiadają niezbędne możliwości i narzędzia – tworzą ramy prawne i mogą zapewnić środki finansowe. Jednak nie zawsze mają bezpośredni kontakt z osobami, które na co dzień doświadczają barier. Sektor publiczny nie będzie też w stanie samemu zaprojektować i wdrożyć skuteczne rozwiązania, jeśli nie będzie korzystać z wiedzy i doświadczenia pozostałych sektorów.

W tym zakresie sektor prywatny charakteryzuje się innowacyjnością i adaptacyjnością. To zazwyczaj biznes pierwszy inwestuje i wdraża nowoczesne technologie, które mogą zrewolucjonizować dostępność. Jest to tym bardziej istotne, że w połowie 2025 r. w Polsce i krajach Unii Europejskiej zaczęły obowiązywać bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące dostępności – znane jako Europejski Akt Dostępności (EAA – European Accessibility Act). Nowa dyrektywa unijna ma na celu poprawę dostępu do produktów i usług cyfrowych świadczonych przez przedsiębiorców. Takie podejście będzie miało wpływ na urynkowienie dostępności. Wobec tego warto włączyć podmioty gospodarcze w proces projektowania dostępnych rozwiązań w ramach sieci partnerskiej. Nie traktować ich jako wykonawców – ale także współtwórców zmian. Do biznesu przemawiają korzyści – a nie sankcje. Projektowanie uniwersalne to nie koszt – to oszczędność. Podmioty gospodarcze stosując zasady dostępności zyskają przewagę konkurencyjną. Ponadto uczestnictwo w sieci partnerskiej zapewni im prestiż i większe zaufanie klientów.

Więcej na: www.liderzydostepnosci.pl/ngo-bez-barier/