Trwa kampania społeczna „NGO bez barier” w ramach projektu pt. „Lubelscy Liderzy Dostępności”, sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030. Projekt jest realizowany przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych. Celem projektu jest wzmocnienie pod względem strategicznym rozwoju Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (LPnRD), które jest płaszczyzną współpracy na rzecz zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w woj. lubelskim.

AI w służbie dostępności, to nie wizja przyszłości – to rzeczywistość

Czy dostępność ma nowego sprzymierzeńca? Tak, to nie wizja przyszłości, a rzeczywistość. Sztuczna inteligencja może stać się przełomowym narzędziem w walce z barierami. Dostępna przyszłość z udziałem AI zaczyna się dziś – a nie jutro. Technologia AI zmienia sposób, w jaki możemy pomóc osobom z niepełnosprawnościami – tu i teraz. Jednak AI powinien uzupełniać, a nie zastępować ekspertów i praktyków dostępności, którzy wnoszą nie tylko wiedzę merytoryczną – ale też wrażliwość społeczną.

Pierwszy krok w kierunku zaangażowania AI w zapewnienie dostępności został już zrobiony. AI może wspierać osoby z niepełnosprawnościami poprzez rozwój narzędzi dostosowanych do ich potrzeb. Agent AI nigdy nie śpi i wykonuje swoją pracę 24 godz. na dobę przez 7 dni w tygodniu (24/7). Ponadto może pełnić rolę koordynatora ds. dostępności w organizacji – proponować praktyczne rozwiązania zgodnie ze standardami dostępności, śledzić zmiany w przepisach, czy opracowywać plan działania na rzecz poprawy zapewniania dostępności.

AI ma wspierać, a nie wyręczać w budowaniu świata bez barier

Dostępność jest prawem, a nie przywilejem. Jednak to nie technologia AI powinna zastępować człowieka w likwidowaniu istniejących barier dostępnościowych. Technologia AI może wprawdzie pomóc zidentyfikować potrzeby – ale nie rozwiąże ich bez udziału człowieka. Chodzi o to, aby AI nie zabierała im niezależności i swobody wyboru. To człowiek powinien decydować, gdzie AI ma być użyteczna – a nie odwrotnie. Na podobnej zasadzie narzędzia AI nie zastąpią audytu dostępności wykonanego przez doświadczonych ekspertów z udziałem żywych testerów – osób z niepełnosprawnościami. Audyt dostępności wykonany przez człowieka nie tylko wskaże rozpoznane bariery – ale też będzie zawierać mapę drogową naprawy.

NGO może pełnić ważną rolę na styku – AI i dostępność

Wraz z rozwojem AI będą pojawiać się coraz lepsze rozwiązania dostępnościowe – technologie AI szyte na miarę. Przy czym narzędzia AI tworzone z myślą o osobach z niepełnosprawnościami – mogą służyć również wszystkim grupom społecznym. Już teraz AI potrafi dokonywać różnych analiz w czasie rzeczywistym – szybciej niż kiedykolwiek to zrobi człowiek. Napisy pomagają nie tylko osobom głuchym – ale też tym, którzy oglądają film bez dźwięku. Otwierają się nowe możliwości komunikacji dla osób z zaburzeniami mowy. Bez problemu AI może zamieniać słowa na tekst – co jest pomocne dla osób z dysleksją. Głosy generowane przez AI przekształcają tekst w mowę brzmiącą w sposób naturalny. Bezpłatne tłumaczenia AI dostępne w różnych językach obcych w czasie rzeczywistym – przełamują bariery językowe.

Z drugiej strony automatyczne napisy – choć coraz lepsze, wciąż sprawiają trudności w rozpoznawaniu kontekstu kulturowego, specyfiki mowy niewyraźnej czy specjalistycznego branżowego słownictwa. Kolejnym problemem może stanowić zagrożenie prywatności zwłaszcza podczas korzystania z bezpłatnych narzędzi AI. To może rodzić poważne obawy etyczne dotyczące ochrony wrażliwych danych osobowych użytkowników Internetu, które są zamieszczane w „chmurze”. Podobnie opisy wygenerowane przez AI mogą zawierać błędy językowe, przez co treść będzie trudna do zrozumienia. Nieczytelna też może okazać się transkrypcja rozmowy osoby jąkającej się, czy wypowiedź osoby z silnym obcym akcentem. Ponadto tłumaczenie tekstu pisanego na język migowy może nie uwzględniać wszystkich niuansów, jak też kulturowego znaczenia przekazu. Stąd jeszcze technologia AI nie potrafi w pełni zastąpić człowieka, który z życzliwością – zareaguje, zapyta i pomoże osobom ze szczególnymi potrzebami.

W tym zakresie kluczową rolę mogą odegrać NGO na styku – dostępność a AI. Pod tym względem NGO odgrywają kluczową rolę w przełamywaniu barier ograniczających dostępność – architektoniczną, cyfrową i informacyjno-komunikacyjną. NGO działając blisko osób ze szczególnymi potrzebami, najlepiej znają ich potrzeby. Z kolei technologia AI potrzebuje kontekstu i etycznego kompasu. AI wskazuje drogę, ale to my wybieramy kierunek. NGO nie tylko testują narzędzia AI w realnych warunkach, ale są też często jedynym przewodnikiem osób z niepełnosprawnościami po świecie cyfrowym. NGO uczą też twórców AI, jak tworzyć włączające rozwiązania. Stąd NGO mogą odegrać rolę pośredników tak, aby technologia AI stała się również dostępna dla osób wykluczonych cyfrowo.

Więcej na: www.liderzydostepnosci.pl/ngo-bez-barier/