Trwa kampania społeczna „NGO bez barier” w ramach projektu pt. „Lubelscy Liderzy Dostępności”, sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030. Projekt jest realizowany przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych. Celem projektu jest wzmocnienie pod względem strategicznym rozwoju Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (LPnRD), które jest płaszczyzną współpracy na rzecz zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w woj. lubelskim.

Jeżeli nie wiemy dokąd zmierzamy, to każda droga zaprowadzi nas donikąd

Dostępność jest dzisiaj modnym słowem odmienianym przez wszystkie przypadki. Ale choć wiele podmiotów deklaruje, że działa na rzecz dostępności – to zbyt często robią to osobno według indywidualnych „map”. Dostępność to droga – a nie punkt docelowy. Każdy krok w kierunku dostępności jest jak odkrywanie kolejnego fragmentu mapy. Dostępność to nie punkt na mapie – ale droga. Droga do dostępności jest długa i może nigdy się nie zakończyć.  Nie każdy potrafi samodzielnie znaleźć właściwą drogę na mapie. Mamy mapę – ale brakuje nam kompasu. Jednak zawsze możemy dopasować swoje działania do okoliczności, nawet jeśli nie mamy wpływu na to, co się dzieje wokół nas.

Budowanie świata bez barier powinno być projektem wspólnym. W innym przypadku  działania będą prowadzone w sposób nieskoordynowany i punktowy – czyli mało efektywnie. Jeżeli każdy będzie szedł oddzielnie w swoją stronę – to żadna droga nie zaprowadzi do celu, jakim jest świat bez barier. To tak, jakby każdy samodzielnie próbował dojść do tego samego miejsca – ale bez mapy i bez kontaktu z innymi. Nawet najdłuższa podróż zaczyna się od postawienia pierwszego kroku.

Dostępność jest jak mapa drogowa, która nie ma jednej drogi i nigdy się nie kończy

Obecnie potrzebna jest nowa wieloletnia strategia działania na rzecz rozwoju dostępności. Wdrażanie dostępności bez strategicznego podejścia – to tylko marzenia. Świat nie stoi w miejscu – a dostępność zmienia się w sposób dynamiczny. Potrzebne będzie wyznaczenie nowego strategicznego kierunku rozwoju dostępności w Polsce. Podobnie jak żeglarz wyznacza trasę rejsu, tak samo Polska powinna mieć jasno określony pomysł na wdrażanie dostępności na następną dekadę. Jest to tym bardziej istotne, że w 2025 r. przestanie obowiązywać rządowy Program Dostępność Plus 2018-2025, który zainicjował systemowe włączenie dostępności do wszystkich polityk publicznych. Program Dostępność Plus  zakładał m.in. stworzenie szerokiej sieci współpracy międzysektorowej na rzecz dostępności. W związku z tym istnieje potrzeba ewaluacji dotychczasowych systemowych rozwiązań na rzecz dostępności, a następnie opracowanie nowej zintegrowanej mapy drogowej.

Wobec tego Polska potrzebuje Mapy Drogowej Dostępności na miarę Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych, która została w 2012 r. ratyfikowana przez Polskę. Konwencja stanowi ważny punkt odniesienia dla działań na rzecz dostępności. Włączenie społeczne osób z niepełnosprawnościami ma na celu przezwyciężenie barier, które mogą im uniemożliwić pełne uczestnictwo w życiu społecznym i zawodowym. Jednak Konwencja odnosi się w części dotyczącej dostępności przede wszystkim do osób z niepełnosprawnościami.

W związku z tym będziemy potrzebować wyznaczenia na najbliższą dekadę ambitnego nowego programu, służącego zapewnieniu dostępności dla szerokiej grupy osób ze szczególnymi potrzebami. Nowa strategia powinna być na miarę  słynnego przemówienia prezydenta Johna F. Kennedy’ego, w którym wyznaczył ambitny cel narodowi amerykańskiemu – aby do końca dziesięciolecia umieścić człowieka na Księżycu i sprowadzić go bezpiecznie z powrotem na Ziemię. Dało to impuls dla ukierunkowania strategii rozwoju społeczno-gospodarczego USA na rzecz podboju kosmosu na kolejne dekady.

Mapa Drogowa Dostępności wyznacza kierunek – ale to NGO są motorem zmian

Mapa Drogowa Dostępności nie będzie gotową receptą na wdrażanie dostępności. Wskaże kroki milowe oraz będzie pełnić rolę kierunkowskazu, ale to my musimy wybrać kierunek – aby efektywnie przejść od stanu obecnego do stanu docelowego. Kiedy wieje wiatr – jedni budują mury, a inni stawiają wiatraki. Jednak żadna nawet dokładna mapa nie doprowadzi do celu – jeśli każdy będzie szedł oddzielnie. Kto w takim razie miałby realizować Mapę Drogową Dostępności? Administracja publiczna? Eksperci? Owszem – ale bez aktywnego włączenia NGO żadna strategia nie zadziała. Potrzebni są liderzy zmian, którzy tę drogę zechcą przejść razem. I w tym miejscu pojawiają się NGO.

Strategiczna Mapa Drogowa Dostępności będzie skutecznym manifestem zmian – gdy zostanie oparta na realnej współpracy międzysektorowej. Dostępność można porównać do łańcucha. Łańcuch dostępności jest tak mocny, jak jego najsłabsze ogniwo. Każde ogniwo łańcucha ma swoją rolę – żadnego nie można pominąć. NGO są w tym procesie niezbędnym ogniwem. To właśnie NGO są najbliżej ludzi i ich potrzeb. Działają lokalne i nie obawiają się rozmawiać na poziomie społeczności lokalnej – tam gdzie naprawdę powinna zaczynać się każda zmiana. Świat bez barier nie uda się wdrożyć tylko centralnie w Warszawie, przy biurku ministerialnym. Potrzebni są lokalni liderzy dostępności, którzy będą oddolnie wdrażać dostępność – krok po kroku.

Ale co, jeżeli zamiast jednej mapy mamy cały atlas?

Zbiór map zawierający różne drogi prowadzące do dostępności będzie tworzyć Atlas Dostępności.  Będzie to stanowić vademecum wiedzy – jedno miejsce, w którym zebrano różne przepisy prawne i ujednolicone standardy dostępności. Dzięki temu możliwe będzie porównywanie różnych podejść, identyfikowanie najlepszych praktyk w celu zapewnienia dostępności dla wszystkich. Nie chodzi o to, by wszystko było idealne. Chodzi o to, żeby nikt nie został z tyłu.

Zbiór map powinien przedstawić wizję przyszłości, dać wsparcie i legitymację – że zmiana jest możliwa. Mapa Drogowa Dostępności to nie tylko dokument strategiczny – to przede wszystkim pretekst do spotkania przedstawicieli różnych sektorów przy jednym stole, przy którym podejmowane są decyzje. Praca nad Mapą Drogową Dostępności będzie początkiem rozmowy, której od dawna brakowało. To zaproszenie do współpracy. Dlatego trzeba przestać myśleć w kategoriach: „nasze – wasze”, czy „publiczne – społeczne”. Dopiero gdy usiądziemy razem przy jednym stole, nie po to, by się przekonywać, ale po to by rozmawiać – mapa naprawdę zacznie działać. Mapa to narzędzie zmian – ale to ludzie muszą wypełnić ją działaniami. Być może najlepsza wizja świata bez barier – to świat, w którym mapy dostępności nie będą już potrzebne.

Więcej na: www.liderzydostepnosci.pl/ngo-bez-barier/