Trwa kampania społeczna „Proaktywni 60+ bez barier” w ramach projektu pt. „Senior 60+ bez barier – samoorganizacja seniorów na rzecz dostępności” sfinansowanego z Programu wieloletniego na rzecz Osób Starszych „Aktywni+” na lata 2021-2025. Oferta zadania jest realizowana przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych.

Nikt nie posiada uniwersalnego klucza, który szybko rozwiąże wszystkie problemy seniorów związane z zapewnieniem dostępności przestrzeni publicznej. Stale rosnąca liczba osób w wieku powyżej 60. roku życia spowodowała, że nie można pomijać potrzeb tej grupy społecznej. Jednak często duże oczekiwania są kluczem do wszystkiego. Jeśli potrafimy o czymś marzyć – to potrafimy też tego dokonać. Jeżeli nie jesteśmy w stanie od razu zapewnić pełnej dostępności przestrzeni miejskiej – to przynajmniej postarajmy się, aby była przyjazna.

Przestrzeń publiczna jest symbolem równości – każdy ma prawo do jej użytkowania na tych samych zasadach na równi z innymi mieszkańcami. Wspólna przestrzeń miejska to obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb i poprawy jakości życia wszystkich jej użytkowników. Jest to miejsce, które sprzyja tworzeniu więzi społecznych i poczucia przynależności. Dlatego powinna jednoczyć mieszkańców i tworzyć płaszczyznę do rozwoju lokalnych wspólnot.

Zazwyczaj seniorzy korzystają z małych, lokalnych przestrzeni, takich jak – skwery, ławki przed domem, podwórka czy osiedlowe place. To miejsca, gdzie mogą spotkać się z sąsiadami, jak też odpocząć w drodze do sklepu, czy apteki. W tym zakresie proces starzenia się wymaga uwzględnienia indywidualnych potrzeb – na miejscu we wspólnocie lokalnej. Wobec tego jedną z podstawowych zasad miejskiej polityki senioralnej powinna być zasada lokalności. To na poziomie lokalnym można najlepiej określić potrzeby tej grupy społecznej. Ponadto istotny problem, zwłaszcza w dużych aglomeracjach miejskich, stanowi anonimowość i izolacja społeczna osób starszych. Seniorzy często nie znają swoich sąsiadów, nie integrują się z nimi oraz nie uczestniczą w różnych formach aktywności społecznej. Towarzyszy temu często uczucie osamotnienia i wykluczenia społecznego.

W tym zakresie najbliższe otoczenie, sąsiedztwo i miejsca spotkań – to naturalne punkty kontaktu seniorów z innymi mieszkańcami. Przykładem mogą być ogólnodostępne miejsca spotkań – parki, skwery, siłownie plenerowe „pod chmurką”, domy kultury – czyli miejsca gdzie seniorzy mogą się spotykać i integrować się z mieszkańcami w różnym wieku. Miasto to wspólna przestrzeń należąca do grup społecznych, które je zamieszkują. Przestrzeń publiczna może pełnić wiele funkcji – od rekreacyjnych po kulturalne, społeczne i edukacyjne. Przykładowo parki miejskie mogą być zarówno miejscem spacerów – jak i organizacji wydarzeń kulturalnych. Podobnie kawiarnie od wieków pełnią funkcję nie tylko miejsc do picia kawy, ale także do spotkań towarzyskich. Przyjazna i aktywna społeczność sąsiedzka może wspierać osoby starsze, ułatwiać im codzienne funkcjonowanie i zachęcać do aktywności poza domem. Znajome twarze na przystanku, czy w sklepie – stwarzają poczucie bezpieczeństwa i przynależności do społeczności lokalnej.

Przyjazne i dostępne przestrzenie publiczne dla seniorów powinny zapewniać bezpieczeństwo oraz oferować miejsca do – ćwiczeń, spacerów, kontaktu z naturą. Starsze osoby, uczestnicząc w różnych programach zdrowotnych i rekreacyjnych, mogą inspirować innych do aktywności fizycznej. Wraz z wiekiem coraz ważniejsze dla osób starszych staje się priorytetowe traktowanie zdrowia i dobrego samopoczucia. Pod tym względem aktywność fizyczna odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowego stylu życia. Przy czym nie musi być ona nudna lub zniechęcająca. Otwarcie obiektów sportowych dla seniorów to także uświadomienie innym mieszkańcom, że są to miejsca, w których osoby starsze również mogą spędzać swój wolny czas.

Wobec tego na wyposażeniu placów zabaw, obok typowych urządzeń dla dzieci, należy przewidzieć miejsca do ćwiczeń dla osób dorosłych. Umożliwią one zajęcia na świeżym powietrzu w sposób dostosowany do ich możliwości fizycznych, które mogą być wykorzystywane do rehabilitacji lub utrzymania kondycji fizycznej. Tego typu infrastruktura sportowo-rekreacyjna powinna być zlokalizowana w miejscach najczęściej odwiedzanych przez seniorów. Miejsca te mogą być efektem konsultacji społecznych przy wyborze projektów w ramach np. Budżetów Obywatelskich.

Z kolei parki i tereny zielone są nie tylko estetyczne, ale również sprzyjają relaksowi i kontaktom społecznym. Korzystają z tego zarówno osoby starsze, jak i młodsze, potrzebujące odpoczynku od zgiełku miasta. W tym zakresie seniorzy mogą wspierać rozwój przestrzeni zielonych, takich jak – parki, ogrody społeczne, czy tereny rekreacyjne. Ich doświadczenie i zaangażowanie mogą przyczynić się do tworzenia ogrodów, które są nie tylko miejscami relaksu, ale także przestrzeniami edukacyjnymi dla młodszych pokoleń. Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest projektowanie ogólnodostępnych terenów zielonych w oparciu o zasady projektowania uniwersalnego dla wszystkich. Tym bardziej, że parki dedykowane tylko dla seniorów i osób z niepełnosprawnościami, mogą przynieść odwrotny skutek pogłębiając stygmatyzację tych grup społecznych.

Miejsca publiczne tworzone z myślą o seniorach – miejsca spotkań, odpoczynku i rekreacji – stanowią duże wyzwanie. Pod tym względem nie ma prostych rozwiązań. Zapewnienie przyjaznej przestrzeni miejskiej dla seniorów będzie można zrealizować, jeżeli podzielimy je na mniejsze odcinki – tak jak w łańcuchu dostępności. Sam łańcuch jest tak mocny – jak jego najsłabsze ogniwo. Przy czym wszystkie ogniwa łańcucha są jednakowo ważne. Ponadto ogniwa powinny być odpowiednio połączone i uzupełniać się. Każdy element łańcucha dostępności wpływa na inne i jest od nich zależny.

Więcej o projekcie na stronie:
www.flop.lublin.pl/senior-60-bez-barier