Trwa kampania społeczna „NGO bez barier” w ramach projektu pt. „Lubelscy Liderzy Dostępności”, sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030. Projekt jest realizowany przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych. Celem projektu jest wzmocnienie pod względem strategicznym rozwoju Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (LPnRD), które jest płaszczyzną współpracy na rzecz zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w woj. lubelskim.

Najlepsze projekty są wtedy, gdy powstają z beneficjentami – a nie tylko dla nich

Należy zapewnić osobom z niepełnosprawnościami możliwość pełnego uczestniczenia w życiu społecznym i zawodowym poprzez eliminację barier w różnych aspektach życia. Jednak dobre intencje nie zawsze się sprawdzają w praktyce. Nawet najlepiej zaprojektowane dostępne rozwiązania, jeżeli powstaną bez udziału tych których dotyczą – w praktyce mogą okazać się nieużyteczne. Jeżeli osoby z niepełnosprawnościami nie są partnerami w procesie projektowania dostępności, to ich potrzeby są jedynie interpretowane – a nie realnie uwzględniane. Projektowanie włączające powinno zakładać pełną współpracę z jej wszystkimi ostatecznymi użytkownikami – od fazy badawczej aż po proces testowania i wdrażania. Osoby z niepełnosprawnościami to nie tylko beneficjenci dostępności – ale przede wszystkim eksperci od codziennych życiowych barier.

Zasada „nic o nas bez nas” powinna być fundamentem wszystkich działań na rzecz dostępności. Inaczej dostępność pozostanie tylko hasłem bez pokrycia. W praktyce nie uda się mówić o dostępności bez wysłuchania głosu tych, których ona bezpośrednio dotyczy. Największą barierą jest niewidzialność problemu. Należy oddać głos tym, dla których dostępność – to nie teoria, ale codzienność. Udział w projektowaniu to nie konsultacje. Prawdziwa partycypacja oznacza możliwość wpływania na decyzje. Osoby z niepełnosprawnościami nie powinny być traktowane tylko jako eksperci z głosem doradczym – ale przede wszystkim współtwórcy dostępnych rozwiązań. Projektowanie dostępnej przestrzeni bez udziału jej użytkowników stwarza ryzyko, że zaproponowane rozwiązania okażą się bezużyteczne. To oni dostrzegają bariery tam – gdy inni ich nie widzą.

Kluczowym elementem partycypacji w dostępności jest włączanie osób z niepełnosprawnościami w proces podejmowania decyzji – co pozwoli lepiej zrozumieć ich potrzeby i oczekiwania. Oznacza to konieczność włączania tej grupy społecznej w proces projektowania przyjaznej i dostępnej przestrzeni publicznej. Jednak nie należy projektować dostępności tylko dla nich – ale z nimi dla wszystkich. Dostarczane ułatwienia nie mogą stygmatyzować niepełnosprawności. Należy zmienić język z „dla” – na „z” i „dla wszystkich”. Nie projektujmy dostępności dla kogoś – budujmy ją razem z tymi, którzy na co dzień doświadczają barier. Mała rzecz, ale w praktyce wielka różnica. Takie podejście pozwoli uniknąć stygmatyzacji oraz zbudować świat bez barier dla wszystkich osób ze szczególnymi potrzebami. Będzie to miało wpływ na podniesienie świadomości społecznej na temat dostępności oraz zmieni język debaty publicznej z mówienia „o” osobach z niepełnosprawnościami, na mówienie „o nich” oraz razem „z nimi”.

Dostępność nie jest przywilejem – ale wartością

W praktyce trudno będzie osiągnąć ambitny cel zakładający zapewnienie 100% dostępności. Z pomocą przychodzi tutaj projektowanie uniwersalne – czyli dla każdego. Umiejętności praktyczne zastosowania tego typu projektowania wymagają poznania i zrozumienia potrzeb przyszłych użytkowników – produktów i usług. Co ważniejsze projektowanie uniwersalne nie jest ani droższe, ani trudniejsze – ale po prostu skuteczniejsze i bardziej przyszłościowe. Uwzględnia fakt, że nawet pełna zgodność z przepisami prawa i normami technicznymi nie zawsze oznacza pełną użyteczność rozwiązań dla osób ze szczególnymi potrzebami.

Nie uda się wyłącznie przepisami prawnymi stworzyć jednego katalogu rozwiązań, które należy uwzględnić w tego typu projektowaniu. Projektowanie uniwersalne oznacza dostępność i uczestnictwo dla wszystkich użytkowników. W praktyce takie rozwiązanie jest dla nas samych, a nie dla nieokreślonej grupy użytkowników. Zakłada tworzenie przestrzeni, w której widoczna będzie różnorodność całego społeczeństwa. Pluralizm jest bowiem atutem dostępności.

Więcej na: www.liderzydostepnosci.pl/ngo-bez-barier/