Trwa kampania społeczna „NGO bez barier” w ramach projektu pt. „Lubelscy Liderzy Dostępności”, sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030. Projekt jest realizowany przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych. Celem projektu jest wzmocnienie pod względem strategicznym rozwoju Lubelskiego Partnerstwa na Rzecz Dostępności (LPnRD), które jest płaszczyzną współpracy na rzecz zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w woj. lubelskim.

Należy sprawić, żeby dostępność nie była mitem – a stała się rzeczywistością

W ostatnich latach temat dostępności coraz częściej jest obecny w debacie publicznej. Dostępność stała się modnym słowem odmienianym przez wszystkie przypadki. Ale choć wiele podmiotów potwierdza, że stosuje dostępność w swojej codziennej działalności – to często kończy się to tylko na deklaracjach. Polska ratyfikując w 2012 r. Konwencję ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych zobowiązała się do wprowadzenia zmian systemowych, które przyczynią się do poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami poprzez umożliwienie im rzeczywistego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, na równi z innymi. W ten sposób Konwencja stanowi pierwszy międzynarodowy akt prawny zmieniający podejście do niepełnosprawności poprzez przesunięcie akcentu na prawa człowieka. Polska dążąc do realizacji zobowiązań, wynikających z Konwencji, zobowiązała się do podejmowania działań służących zapewniania i systemowego wdrażania zasad dostępności do różnych polityk publicznych.

W związku z tym należy jeszcze bardziej przyspieszyć ideę budowania świata bez barier – z poziomu koncepcji na realne działania. Idea dostępności jest uniwersalna, stąd potrzebne jest horyzontalne włączenie jej do wszystkich polityk publicznych. Niestety temat dostępności nie jest jeszcze wystarczająco rozpoznawalny w świadomości społecznej. W tym zakresie dostępność musi być bardziej widoczna w przestrzeni publicznej, czasami łatwiej „widzieć drzewa, nie widząc lasu”. Pomimo postępów poczynionych w ostatnich latach osoby z niepełnosprawnościami nadal napotykają na wiele ograniczeń. Dlatego należy „odczarować” pojęcie dostępności. Dostępność powinna przestać być niszowym tematem. Na dostępność powinniśmy spojrzeć w szerszej perspektywie – jako zapewnienie wysokiej jakości życia dla wszystkich osób ze szczególnymi potrzebami. Niestety, to jakościowe rozumienie pojęcia dostępności jest nadal w Polsce mało rozpowszechnione z powodu założenia, że tak pojęta dostępność dotyczy głównie osób z niepełnosprawnościami.

Niech rok 2026 będzie „Rokiem Dostępności” – wprowadźmy słowa w czyn

W Polsce tradycyjnie Senat Rzeczypospolitej Polskiej uroczyście honoruje wybitne postacie, wydarzenia lub idee, o których powinniśmy szczególnie pamiętać w kolejnym nadchodzącym roku. Patronat roku ustanawiany przez Senat RP stanowi okolicznościowe wyróżnienie podejmowane corocznie w drodze uchwały. Podejmowanie uchwał okolicznościowych odbywa się w trybie wyznaczonym Regulaminem Senatu RP. Zgodnie z art. 84 ust. 7 Regulaminu, projekt uchwały w sprawie ustanowienia danego roku rokiem osoby, wydarzenia albo związanego z przypadającą w danym roku rocznicą, może być wniesiony do dnia 31 października poprzedniego roku.

Ustanowienie roku 2026 „Rokiem Dostępności” miałoby wymiar symboliczny, podkreślającym wagę dotychczasowych działań na rzecz zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. Ale za tym symbolicznym gestem muszą iść konkretne działania, systemowe zmiany i zaangażowanie różnych środowisk. Sam rok niczego nie zmieni. Może jednak stać się pretekstem do przyspieszenia procesu budowania świata bez barier. Rok 2026 byłby nie tylko czasem świętowania dotychczasowych osiągnięć w zakresie działań podejmowanych w ramach rządowego Programu Dostępność Plus 2018-2025 – ale także refleksji nad tym, ile jeszcze pozostało do zrobienia w kolejnych dekadach.

Przygotowania należy zacząć od powołania Komitetu Organizacyjnego Roku Dostępności oraz zbudowania szerokiej ogólnopolskiej koalicji, do której warto zaprosić działające przy Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej – Radę Dostępności oraz Partnerstwo na Rzecz Dostępności. Wymagane też będzie przygotowanie uzasadnienia podjęcia przez Senat RP stosownej uchwały, która będzie zawierać w szczególności – cele obchodów wraz z uzasadnieniem oraz zaplanowane wydarzenia. Dla większej rozpoznawalności akcji potrzebne będzie podjęcie takich działań jak np. lobbowanie, ogólnopolska kampania społeczna, uzyskanie patronatów, czy też zaangażowanie Ambasadorów Roku Dostępności.

Z podobną inicjatywą ustanowienia przez Senat RP roku 2025 Rokiem Dostępności zwrócił się już wcześniej w 2024 r. Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych (FLOP) oraz Lubelskie Partnerstwo na Rzecz Dostępności i inne organizacje społeczne. Szkoda, że ostatecznie idea ta nie spotkała się z akceptacją senatorów. Trzeba dalej próbować. Nie możemy zmienić wiatru, ale możemy dostosować żagle – aby dotrzeć do celu. Jak mówi przysłowie – „do trzech razy sztuka”. Zawsze wydaje się, że coś jest niemożliwe – dopóki nie zostanie to zrobione.

Więcej na: www.liderzydostepnosci.pl/ngo-bez-barier/